Bia halnak
Pathian A Um Maw? Pathian A Um Le Um Lo Tette Zei Tal A Um Maw?
Bia lehnak
Pathian a um le um lo hi langhter khawh a si lo. Pathian hi a um lo ti awk zong a tha lo; a um ko ti awk zong a tha lo. Bible nih a chimmi cu zumhnak in Pathian hi a um ko ti hi kan zumh awk a si tiah a ti: “Zumhnak loin Pathian lung ton khawh a si lo, zei ca ah tiah amah sin ah a rami paoh nih cun Pathian a um tiah an zumh awk a si i biatak tein a kawlmi hna cu laksawng a pek hna,” (Hebrews 11: 6) tiah Bible nih a chim. Pathian nih a duh ahcun vawlei cung mi sin ah hin aa phuang kho ko. Asinain aa phuang lo, zei ca ah tiah i phuang seh law zumhnak hi a herh hnga lo. Jesuh nih Thomas sin ah a chimmi kha, “Na ka zumh cang, zei ca ah tiah na ka hmuh; a ka hmu lo nain a ka zummi cu mithluachuak an si dah!” tiah a ti (John 20: 29). Hitihin kan chim tikah Pathian a um le um lo kong ah tette a um lo tinak a si hlei lo. Bible nih a chimmi cu, “Van nih khin Pathian sunparnak a langhter i a tuahmi thil kha a kan hmuhsak. Chun nih a hun changtu chun sin ah khan a chim i zan zong nih a hun changtu zan sin ah khan a nolh ve. Bia siseh holh siseh an hmang lo, aw thawng zong zeihmanh theih a um lo; asinain an aw cu vawlei khuazakip ah a thang i an bia cu vanhram deng a phan. Bawipa nih ni cu van ah khin thlam a sakpiak…” (Salm 19: 1-4).
Van arfi kan zoh tik le vawlei a kauhning kan hmuhmi, vawlei cung ah khuaruahhar thil kan hmuhmi vialte, ni a vun liam lai i aa dawhning—hi vialte hna nih hin Pathian kutneh an sinak le Pathian lianngannak an langhter. Vawlei sermi thil nih Pathian a um timi a langhtermi ah kan lung a tlin `han rih lo ahcun kan thinlung nih a langhter rih. Phungchimtu 3: 11 nih a chimmi cu, “Minung thinlung ah Pathian nih ‘eternity’ a chiah” a ti. “Eternity” timi zawn ah hin Lai holh in an lehmi cu “hmailei theih duhnak” ti a si, asinain hihi lung a hmui deuh lo caah “a hmun zungzalmi thil minung thinlung chung ah a chiah” tiin ka hman lai. Mi thinlung chung kip ah Pathian nih “a hmun zungzalmi thil” a chiahmi hi Pathian duhnak a kan ngeihter a si. John Calvin nih a chimmi cu “phiat awk `ha loin minung thinlung chung ah Pathian nih lungca`ial a chiah” a rak ti ve. Cucaah Pathian a um timi hi kan thinlung zong in kan theih khawh pin ah vawlei cung thil sermi zoh in Pathian kut chuak an si timi hi al awk an `ha lo. Bible nih a chimmi cu, “Mihrut nih a thinlung in Pathian a um lo,” a ti (Salm 14: 1). Vawlei cung miphun kan zoh tik hna ah Pathian an ngei cio dih hna, Pathian hi rak um taktak hlah seh law hi bantukin Pathian hi an rak ngei cio ngai hnga maw? Zumhnak kan ngeihmi hi Pathian rian`uannak a si ko lai timi zumh lo awk a `ha lo.
Bible nih Pathian a um ko timi hi fiang tein a langhter pin ah, minung tuaktannak in ruah tikah Pathian hi a um lo awk a `ha lo. Cu tuaktannak cu a pakhatnak ah “ontological argument” ti a si. A sullam cu mikip nih Pathian an theih cio. Hi theihhngalhnak hi minung thinlung chung in aa semmi a si, cucaah Pathian nih hi theihhngalhnak hi minung thinlung chung ah a chiahmi a si ko lai tiah an ruah.
A pahnihnak cu “teleological argument” ti a si, a sullam cu vawlei muisam le aa suaining le a rian`uanning an zoh tikah hi tluk `ha hi cu amah tein aa sem kho ding a si lo, aa suai kho ding zong a si lo, cun aa ruang kho ding a si lo. Cucaah vawlei sertu le vawlei muisam suaitu hi Pathian a si ko lai an ti.
A pathumnak cu “cosmological argument” a si, a sullam cu zei thil hmanh hi a/anmah tein an i sem kho lo. Sertu loin sermi a umnak ding a sullam a um lo. Cucaah Pathian hi zeizong vialte a umtertu le a sertu a si ko lai an ti. “Cause and effect” ti zong in auh khawh a si.
A palinak cu “moral argument” a si, a sullam cu minung thinlung kip ah a chia le a `ha theihhngalhnak kan ngei dih hna. Pathian loin minung hi “evolution” in aa semmi rak si usih law ziaza, dinnak, `hatlonak ti bantuk hna hi kan rak hngal lai lo. Cucaah ziaza `ha le ziaza `ha lo theihhngalhnak kan ngeihmi hi Pathian nih kan thinlung chung ah a chiahmi a si, an ti. Rome 2: 14-15 ah Paul nih a chimmi cu, “Gentile mi nih Pathian bia (Bible) an ngei lo nain an thinlung chung ah chia`ha theihhngalhnak an ngei ko, cucu Pathian hmai ah an biaceihtu a si lai,” tiah a ti.
Bible siseh, thluak in tuaktannak in siseh, vawlei umtuning in siseh, Pathian a um hi a fiang tuk ko nain mi tampi nih Pathian hi an zum duh rih lai lo i lih tu kha an zumh deuh lai, tiah Bible nih a chim. Nihin ah mi tampi nih Pathian zumh hi an duh lo. Pathian a um zong an zum lo. Rome 1: 25 nih a chimmi cu, “Pathian kong i biatak kha lih ah an thlen; Sertu kha bia loin sermi thil tu kha an biak hna, Sertu cu pei zungzal in thangṭhat awk a simi cu a si cu! Amen,” a ti. “Pathian an zumh lo caah ngaihthiam an si lai lo,” tiah Bible nih a chim. “Vawlei a ser hramthawkte khan Pathian nih cun, hmuh khawh a si lomi a sining, zungzal hmunmi a ṭhawnnak le a Pathian sinak kha, fiang tein a langhter ko. Cucaah i silhnalh khawhnak zeihmanh an ngei lo!” a ti (Rome 1: 20).
Cheukhat nih Pathian an zumh duh lonak a ruang cu a “scientific” lo an ti, a sullam cu science nih Pathian a um hi a phuang kho lo an ti. Pathian zumh hi mi tampi nih an duh lo zei ca ah tiah an thinphanmi cu kan zumh ahcun kanmah paoh in kan um kho ti lai lo, Pathian nih kan sual man dan a kan tat lai ti an phang. Cucaah Pathian hi hlawt lawlaw i duhning tein an umnak kha a si. Bible nih, “Sihmanhsehlaw Pathian thinhunnak cu vancung in a rung lang i minung sualnak le ṭhat lonak dihlak cung ah khan a rung tlung; cu an ṭhat lonak nih biatak kha lang kho loin a tuah,” a ti (Rome 1: 18).
Pathian a um le um lo hi zeitin dah kan hngalh? Khrihfa kan si bantuk in Pathian sin ah nifatin in thla kan cam. Pathian nih bia a kan ruahmi hi aw in cun kan thei lo nain a kan umpi zungzal timi cu kan theih i kan zumh. A kan dawt, a kan hruai peng. Kan nunnak ah Pathian rian`uannak hi a phunphun in kan ton. Kanmah tein kan tuah khawh lo dingmi kha Pathian nih kan nunnak hi a kan khamh i a kan thlen. Cucaah Pathian kan zumhmi hi ruahnak menmen in kan zumhmi a si lo. A ruang tampi a um caah kan zumhmi a si.
English
Pathian A Um Maw? Pathian A Um Le Um Lo Tette Zei Tal A Um Maw?