Pangutana
Unsa ang dulumtanan sa pagkabiniyaan?
Tubag
Naghisgot si Hesus sa umalabot nga “dulumtanan sa pagkabiniyaan” didto sa wali sa Olibo sa dihang Iyang gikutlo ang umalabot nga panghitabo sa Daniel 9:27. Sa Mateo 24:15 – 16, miingon sa Hesus, “Busa sa dihang inyong makita ang dulumtanan sa pagkabiniyaan, nga gihisgotan ni propeta Daniel, nga nagtindog sa sagradong dapit … nan kadtong atoa sa Judea kinahanglang mukagiw ngadto sa kabungtoran” (CSB).
Ang dulumtanan maoy “butang nga hinungdan sa kasuko o pagdumot;” ug ang pagkabiniyaan maoy “kahimtang sa hingpit nga kahaw-ang o kalaglagan.” Mipasidaan si Hesus nga adunay butang (o tawo) kansang gikasilagan sa mga tawo ang mobarog sa temple ugma damlag. Sa dihang ang maong kalisang mahitabo, ang mga lumulupyo sa Judea kinahanglang mangitag katagoan sa walay paglangan. Ang ubang mga hubad naghisgot sa “dulumtanan nga nagpahinabo sa pagkabiniyaan’ (NIV), “ang masipalahong butang nga nagpahinabo sa pagpasipala” (NLT), ug “ang maong ‘Makalilisang nga Butang’” (CEV). Ang Amplified Bible nagdugang ug komento nga ang dulumtanan sa pagkabiniyaan maoy “ang makalilisang nga sakrilehiyo nga nakapangangha ug nagpahinabo sa pagkabiniyaa.”
Gikutlo ni Hesus si Daniel sa Iyang mga pulong didto sa Wal isa Olibo. Nahisgotan ni propeta Daniel ang dulumtanan sa pagkabiniyaan sat ulo ka mga higayon:
“Maghimo siya ug lig-on nga kasabotan sa kadaghanan sulod sa usa ka semana, apan sa tungatunga sa semana iyang paghunongon ang sakripisyo ug ang halad. Ug ang dulumtanan sa pagkabiniyaan ug ibabaw sap ako sa templo hangtod nga ang gitakda nga paglumpag igabubo sa tiglaglag” (Daniel 11:31, CSB).
“Ug ang mga pwersa iyang pagtigumon, ug ilang pagatamastamasan ang kuta sa sanktwaryo; ug ilang pagakuhaon ang inadlawng mga halad, ug ibutang didto ang dulumtanan sa pagkabiniyaan” (Daniel 11:31, NKJV).
“Gikan sa takna nga ang masubayong halad giwagtang ug ang dulumtanan sa pagkabiniyaan gitukod, adunay 1, 290 ka mga adlaw (Daniel 12:11, NASB).
Ang pagkapulong sa mga hubat sa taas nagpaila nga ang dulumtanan sa pagkabiniyaan usa ka butang; sa ubang mga hubad ang dulumtanan usa ka tawo: “ibabaw sap ako sa dulumtanan moabot ang usa ka tawo nga magpahinabo sa pagkabiniyaan” (Daniel 9:27, ESV).
Bisan pa kon ang dulumtanan sa pagkabiniyaan usa ka tawo o usa ka butang, gipanagna ni Daniel ang mosunod:
1. Ang umalabot nga pangulo usa ka kasabotan sa katawhan sa Israel.
2. Ang gidugayon niining kasabotan mutagal ug “semana” – diin ato sabton nga usa ka yugto sa pito ka tuig.
3. Tungatuang niini nga panahon, pagatigumon sa maong pangulo ang iyang mga tropa ug pagahunongon ang mga sakripisyo ug mga halad sa templo.
4. Nianang taknaa pagatamastamasan sa maong pangulo ang templo, agig pagbutang ug usa ka matang sa sakriliheyosong butang.
5. Ang pagtamastamas sa templo mupadayon hangtod nga ang paghukom sa Dios mapahamtang kaniya ug sa iyang mga sumusunod, 1, 290 ka adlaw (3 ½ ka tuig ug 1 ka bulan) ang milabay.
Ang mga propesiya ni Daniel mahitungod sa dulumtanan sa pagkabiniyaan daw adunay tipik nga katumanan niadtong 167 BC sa dihang ang Griyegong pangulo sa pangalan ni Antiocos IV gitamastamasan ang templo sa Herusalem. Gitawag ni Antiocos ang iyang kaugalingon nga “Epifanio” (“usa ka bantogan” o “dios nga nagpadayag”). Nagbutang siyang altar alang kang Zeo ibabaw sa altar sa halad nga sinunog, ug naghalad siyag baboy ibabaw sa maong altar. Gilabwan pa gayud ni Antiocos ang iyang kabangis, agig pagpatay sa hilabihan kadaghan nga mga Judio ug gibalighya ang ubang ngadto sa pagka-ulipon. Ug nagpagawas ug mga mando sa pagdili sa tuli ug pagpugos sa mga Judio paghalad sa mga paganong diosdios ug pagkaon ug karne sa baboy.
Ang gihimo ni Antiocos seguradong nakapasarang ingon nga usa ka dulumtanan, apan dili kadto kompleto nga katumanan sa propesiya ni Daniel. Sama pananglitan, wala nisulod ug kasabotan si Antiocos Epifanio sa Israel sulod sa pito ka tuig. Ug sa Mateo 24 si Hesus, naghisgot ug mga 200 ka tuig ang milabay human sa mga daotang binuhatan ni Antiocos, naghisgot sa propesiya ni Daniel ingon nga umalabot pa nga katumanan.
Dayon ang pangutana nahimong ing-ani, kanus-a, sa panahon ni Hesus, natuman ba ang propesiya sa kadumtanan sa pagkabiniyaan? Ang panglantaw sa mga preterista mao nga ang pahimangno ni Hesus sa Mateo 24:15 mahitungod sa mga panghitabo nga misantop hangtod sa pagkalaglag sa Herusalem niadtong A.D. 70. Niining panglantaw, ang kadumtanan sa pagkabiniyaan lagmit nahitabo panahon sa pagsakop sa mga Romano sa Herusalem sa dihang ang Romanhong kasunadlohan midala sa ilang mga paganong larawan ug mga simbolo sulod sa mga sawang sa templo.
Atong gibatonan ang makaugmaonong panglangtaw (futurist), nga nagtan-aw sa propesiya sa kadumtanan sa pagkabiniyaan ingon nga umalabot pa. Sa atong panglantaw, si Hesus nagpahiwatig sa Anticristo nga, sa kataposang mga adlaw, magatukod ug kasabotan sa Israel sulod sa pito ka tuig ug unya gub-on ang maong kasabotan agig paghimog butang nga susama sa gihimo ni Antiocos Epifanio sa templo. Ang matamastamasong butang nga gitawag ni Hesus nga “ang kadumtanan sa pagkabiniyaan” mahimong “imahen sa mangtas” nga gisugo nga itukod ug simbahon sa bata bata sa Anticristo, nga mao ang mini nga propeta. Aron mahimong umalabot ang Mateo 24:15, ang templo sa Herusalem kinahanglan nga matukod pag-uysab sa dili pa magsugod ang pagsakit.
Niadtong buhi panahon sa pagsakig kinahanglan mahimong mabinanatayon ug ilhon ang pagguba sa kasabotan sa Israel ug ang kadumtanan sa pagkabiniyaan maoy magpahibalo sa sinugdanan sa kinadaotang 3 ½ nga mga tuig sa kasaysayan (tan-awa ang Mateo 24:12). “Kanunay nga magmabinantayon, ug pag-ampo nga makaikyas kamo sa tanang butang nga mahitabo, ug mao nga makabarog kamo atubangan sa Anak sa Tawo” (Lucas 21:36).
English
Unsa ang dulumtanan sa pagkabiniyaan?