Pangutana
Unsa ang Teolohiya sa Pakigsaad ug biblikanhon ba kini?
Tubag
Ang Teolohiya sa Pakigsaad dili lamang usa ka ‘teolohiya’ sa diwan ga kini usa ka sistematikong doktrina labaw pa niini usa kini ka gambalay sa paghubad sa Kasulatan. Sagad kining gitandi sa laing mahubarong gambalay alang sa Kasulatan nga gitawag nga ‘Dispensasyonal nga Teolohiya,’ o ‘Dispensasyonalismo.’ Ang Dispensasyonalismo maoy kasamtangang labing inila nga kasulatanong paagi sa paghubad sa Amerikanhong ebanghelikalismo, ug kini nagpabilin gikan sa ulahing tungatunga sa ika-19 ka siglo hangtod sa ika-21 ka siglo. Apan, ang Teolohiya sa Pakigsaad, nagpabiling kinabag-ang asoy alang sa Protestantismo gikan pa sa panahon sa Repormasyon, ug mao kini ang sistema nga gipaboran niadtong mas nakumbinsi sa Reformed o Kalbinistiko.
Diin ang dispensasyonalismo nagtan-aw sa Kasulatan ingong nga nagapadayag sa serye sa pito ka ‘mga dispensasyon’ (ang ‘dispensasyon’ mahimong mahubit ingon nga usa ka detalyeng paagi nga gigamit sa Dios aron pagpatigayon sa katawhan ug sa gimbuhatan sa tinong panahon sa kasaysayan sa pagtubos), ang Teolohiya sa Pakigsaad nagtan-aw sa Kasulatan pinaagi sa nagkasumpay nga ginsaangan sa Pakigsaad. Ang Teolohiya sa Pakigsaad naghubit sa duha ka nagpatigbabaw nga mga pakigsaad: ang pakigsaad sa pagpamuhat ug ang pakigsaad sa grasya. Ang ikatulong pakigsaad usahay mahisgotan; nga mao, ang kasabotan sa pagtubos, nga makatarunganong nag-una sa duha ka mga pakigsaad. Atong pulipulihan paghisgot kini nga mga pakigsaad. Ang mahinungdanong butang nga angayng kahinumdoman mao nga ang tanang nagkalahing mga pakigsaad nga gihubit sa Kasulatan (sama pananglitan, ang kasabotan nga gihimo kang Noe, Abraham, Moises, David ug ang Bag-ong Kasabotan) mga sangpotanan sa bisan hain sa pakigsaad sa pagpamuhat o sa pakigsaad sa grasya.
Atong sugdan pagsusi ang nagkalainlaing mga pakigsaad nga gidetalye sa Teolohiya sa Pakigsaad uban sa pakigsaad sa katubsanan, nga makatarunganong nag-una sa laing duha ka mga pakigsaad. Sumala sa Teolohiya sa Pakigsaad, ang pakigsaad sa katubsanan usa ka pakigsaad nga gihimo taliwala sa tulo ka mga Persona sa Trinidad aron pagpili, pagtubos, ug pagluwas sa piniling pundok sa mga tawo alang sa kaluwasan ug kinabuhing dayon. Ingon sa giingon sa usa ka inilang pastor ug teologo, sa pakigsaad sa katubsanan, “ang Amahan nagpili sa pangasaw-onon alang sa Iyang Anak.” Samtang ang pakigsaad sa katubsanan dili dayag nga gipahayag sa Kasulatan, ang Kasulatan wala nagpahayag sa dayag sa dayong kinaiyahan sa plano sa kaluwasan (Efeso 1:3 – 14; 3:11; Ikaduhang Tesalonica 2:13; Ikaduhang Timoteo 1:9; Santiago 2:5; Unang Pedro 1:2). Dugang pa, si Hesus kasagarang nagtumong sa iyang gimbuhaton ingon nga nagpatuman sa kabubot-on sa Iyang Amahan (Juan 5:3, 43; 6:38 – 40; 17:4 – 12). Ingon nga ang kaluwasan sa mga pinili maoy tuyo sa Dios sukad pa sa sinugdanan sa pagtuga dili kadudahan; ang pakigsaad sa katubsanan nagbalidar lamang niining dumalayong laraw diha sa pinulongan sa pakigsaad.
Gikan sa matubsanong makasaysayanong panglantaw, ang pakigsaad sa pagpamuhat maoy unang pakigsaad nga atong makita sa Kasulatan. Sa dihang gituga sa Dios ang tawo, gibutang niya siya sa Tanaman sa Eden ug gihatagag usa ka yanong mando: “Makahimo kag kaon sa bisan unsang kahoy sa tanaman; apan ayawg kaon gikan sa kahoy sa kahibalo sa maayo ug sa daotan, kay sa dihang mokaon ka niini mamatay ka gayud” (Genesis 2:16 – 17). Makita nato ang kasabotanong pinulongan nga gipasabot niini nga mando. Gipahimutang sa Dios si Adan sa Tanaman ug misaad ug kinabuhing dayon kaniya ug sa iyang kaliwatan samtang magpabilin siyang masinugtanon sa mga mando sa Dios. Ang kinabuhi maoy ganti alang sa kamasinugtanon ug kamatayon maoy silot alang sa kamasupilon. Mao kini ang pinulongan sa pakigsaad.
Ang ubang mga eskolar nakita diha sa pakigsaad sa pagpamuhat ang usa ka porma sa gitawag nga labawng agalon ug basalyo nga pakigsaad. Niini nga mga matang sa mga pakigsaad, ang labawng agalon (nga mao ang hari o pangulo) mudalit ug mga termino sa pakigsaad ngadto sa basalyo (nga mao ang ginsakopan). Ang labawng agalon mosangkap ug panalangin ug panalipod puli sa buhis sa basalyo. Sa kaso sa pakigsaad sa pagpamuhat, ang Dios (ang labawng agalon) nagsaad ug kinabuhing dayon ug panalangin sa katawhan (si Adan ang nagrepresentar sa basalyo ingon nga pangulo sa kaliwatan sa tawo), puli sa kamatinumanon sa tawo sa mga lagda sa pakigsaad (nga mao ang “ayaw kan-a ang bunag sa maong kahoy). Atong makita ang susamang estruktura sa paghatag sa Daang Kasabotan pinaagi ni Moises ngadto sa Israel. Ang Israel naghimog pakigsaad uban sa Dios sa Sinai. Ihatag sa Dios ang Yutang Saad, usa ka gipabag-o nga ‘Eden’ (“ang yuta nga nagdagayday sa gatas ug dugos’), ug ang Iyang panalangin ug panalipod batok sa tanang mga kaaway puli sa kamatinumanon sa Israel ngadto sa mga lagda sa pakigsaad. Ang silot sa paglapas sa pakigsaad mao ang pagpalagpot gikan say uta (nga nahitabo sa pagsakop sa Amihanang Gingharian niadtong 722 BC ug sa Habagatang Gingharian niadtong 586 BC).
Sa dihang napakyas si Adan pagtuman sa pakigsaad sa pagpamuhat, gitukod sa Dios ang ikatulong pakigsaad, nga gitawag ug pakigsaad sa grasya. Diha sa pakigsaad sa grasya, gidalit sa Dios ngadto sa mga makasasala sa walay bayad (kadtong napakyas magkinabuhi sa pakigsaad sa pagpamuhat) kinabuhing dayon ug kaluwasan pinaagi sa pagtoo kang Hesu Cristo. Atong makita ang pagsangkap alang sa pakigsaad sa grasya human sa pagkapukan sa dihang nagpropesiya ang Dios mahitungod sa “binhi sa babaye” sa Genesis 3:15. Samtang ang pakigsaad sa pagpamuhat adunay kondisyon ug nagsaad ug panalangin sa kamatinumanon ug tunglo sa kamasupilon, ang pakigsaad sa grasya walay kondisyon ug libre nga gihatag pinaagi sa grasya sa Dios. Ang pakigsaad nagsul-ob sa dagway sa ansyanong kasabotan sa paghatag say uta, kon diin ang hari mohatag ug yuta ngadto sa tigdawat ingon nga gasa, walay kondisyon. Makalantugi ang usa ka tawo nga ang pagtoo usa ka kondisyon sa pakigsaad sa grasya. Daghay mga pag-awhag sa Biblia alang sa mga tigdawat sa walay kondisyon nga grasya sa Dios nga magpabiling matinud-anon hangtod sa kataposan, mao nga sa tinuod nga diwa, ang pagpadayon sa pagtoo maoy kondisyon sa pakigsaad sa grasya. Apan ang Biblia tin-aw nga nagtudlo nga bisan ang makaluwas nga pagtoo usa ka grasyahanong gasa gikan sa Dios (Efeso 2:8 – 9).
Makita nato sa Biblia ang pakigsaad sa grasya nga gipadayag sa nagkalainlaing mga pakigsaad nga walay kondisyon nga gihimo sa Dios sa mga tawo. Ang pakigsaad nga gihimo sa Dios uban ni Abraham (aron nga mahimong Dios ni Abraham ug alang kang Abraham ug sa iyang mga kaliwat nga mahimong katawhan sa Dios) usa ka pagkanap sa pakigsaad sa grasya. Ang pakigsaad kang David (nga ang kaliwat ni David magpabiling mangulo ingon nga hari) usa usab ka pagkanap sa pakigsaad sa grasya. Sa kataposan, ang Bag-ong Kasabotan maoy kataposang pagpahayag sa pakigsaad sa grasya sa dihang gisulat sa Dios ang Iyang balaod sa atong mga kasingkasing ug hingpit nga gipasaylo ang atong mga sala. Usa ka butang ang angay nga mahimong dayag sa dihang tan-awon nato kining nagkalainlaing pakigsaad sa Daang Tipan mao nga silang tanan nakakaplag ug katumanan diha ni Hesu Cristo. Ang saad kang Abrahan nga panalanginan ang tanang kanasoran natuman diha ni Cristo. Ang hari nga kaliwat ni David nga mangulo sa katawhan sa Dios sa walay kataposan natuman usab diha ni Cristo, ug ang Bag-ong Pakigsaad tataw nga natuman diha ni Cristo. Bisan diha sa Daang Kasabotan adunay mga pahibalo sa pakigsaad sa grasya sanglit ang tanang mga halad ug mga tulomanon sa Daang Tipan nagapunting ngadto sa makaluwas nga buhat ni Cristo, ang atong Dakung Sacerdote (Hebreo 8 – 10). Maoy hinungdan nga makaingon si Hesus sa Wal isa Bukid nga mianhi siya dili aron wagtangon ang Balaod, apan aron tumanon kini (Mateo 5:17).
Ato usab makita ang grasya nga nagapamuhat sa Daang Tipan sa dihang giluwas sa Dios ang Iyang katawhan sa paghukom nga maoy angay sa ilang nagbalikbalik nga sala. Bisan tuod, ang mga tulomanon sa Pakigsaad ni Moises (usa ka pagpadapat sa pakigsaad sa pagpamuhat) nagsaad ug paghukom sa Dios ngadto sa Israel tungod sa ilang kamasupilon sa Iyang mga mando, Ang Dios mapailubong nanginlabot sa iyang katawhan sa pakigsaad. Kini kasagarang giubanan sa pulongan nga “Ang Dios nahinumdom sa pakigsaad nga Iyang gihimo uban ni Abraham” (Ikaduhang Hari 13:23; Salmo 105; Isaias 29:22; 41:8); ang saad sa Dios pagtuman sa pakigsaad sa grasya (diin sa paghubit usa ka bahin nga pakigsaad) kasagarang milabaw sa iyang katungod pagpatuman sa pakigsaad sa pagpamuhat.
Mao kana ang hamubong paghubit sa teolohiya sa pakigsaad ug giunsa niini paghubad ang Kasulatan pinaagi sa lente sa pakigsaad. Ang pangutana nga usahay motumaw mahitungod sa teolohiya sa pakigsaad mao nga kon gipulihan o gilabwan ba o wala sa pakigsaad sa grasya ang pakigsaad sa pagpamuhat. Sa laing pagkasulti, laos na ba ang pakigsaad sa pagpamuhat sanglit ang Daang Kasabotan laos na (Hebreo 8:13). Ang Daang (Kasabotan ni Moises) Kasabotan, sanglit usa ka pagpadapat sa pakigsaad sa pagpamuhat, dili kasabota sa pagpamuhat. Sa makausa pa, ang pakigsaad sa pagpamuhat mobalik ngadto sa Eden sa dihang misaad ang Dios ug kinabuhi alang sa kamatinumanon ug kamatayon alang sa kamasupilon. Ang pakigsaad sa buhat dugang pa nga gidetalye sa Napulo ka Sugo, diin misaad na usab ang Dios ug kinabuhi ug panalangin alang sa kamasinugtanon ug kamatayon ug silot alang sa kamasupilon. Ang Daang Kasabotan labaw pa sa moral nga balaod nga gimanso sa Napulo ka Sugo. Ang Daang Kasabotan naglakip sa mga lagda ug mga patakaran mahitungod sa pagsimba sa Dios. Naglakip usab kin isa sibil nga balaod nga nagdumala sa nasod sa Israel panahon sa teokrasiya ug monarkiya. Sa pag-abot ni Hesu Cristo, ang gisaad nga Mesiyas sa Daang Tipan, daghang mga aspeto sa Daang Kasabotan ang nalaos tungod kay natuman ni Hesus ang mga matang ug hulag sa Daang Kasabotan (usab tan-awa sa Hebreo 8 – 10). Ang Daang Kasabotan nagrepresentar sa “mga matang ug mga anino,” samtang si Cristo nagreprentar sa “substansiya” (Colosas 2:17). Sa makausa pa, mianhi si Cristo aron pagtuman sa balaod (Mateo 5:17). Sa giingon ni Pablo, “Kay sa bisan pia ang gisaad sa Dios, kining tanan “pagtando” diha ni Cristo. Ug busa pinaagi kaniya ang ‘Amen’ atong gisulti alang sa kahimayaan sa Dios” (Ikaduhang Corinto 1:20).
Apan, wala kini nakapawagtang sa pakigsaad sa pagpamuhat diha sa moral nga balaod. Gipangayo sa Dios ang pagkabalaan gikan sa Iyang katawhan diha sa Daang Tipan (Levitico 11:44) ug nagpabiling gipangayo ang pagkabalaan gikan sa Iyang katawhan diha sa Bag-ong Tipan (Unang Pedro 1:16). Sa ingon, obligado gihapon kita pagtuman sa mga lagda sa pakigsaad sa pagpamuhat. Ang maayong balita mao nga si Hesu Cristo, ang kataposang Adan ug atong pangulo sa kasabotan, hingpit nga natuman ang mga gipangayo sa pakigsaad sa pakigsaad ug mao nga ang hingpit nga pagkamatarong maoy hinungdan nganong makapalugway ang Dios sa pakigsaad sa grasya ngadto sa mga pinili. Ang Roma 5:12 – 21 naghulagway sa kahimtang tali sa duha ka ‘pederal’ nga mga pangulo sa kaliwatan sa tawo. Girepresentahan ni Adan ang kaliwatan sa tawo didto sa Tanaman ug napakyas pagtuboy sa pakigsaad sa pagpamuhat, sa ingon nakapatidlom kaniya ug sa iyang kaliwatan ngadto sa sala ug kamatayon. Si Hesus nagbarog ingon nga representante sa tawo, gikan sa Iyang pagtintal sa kamingawang ngadto sa Kalbaryo, ug hingpit nga gituman ang pakigsaad sa pagpamuhat. Maoy hinungdan nga makaingon si Pablo, “Ingon nga diha ni Adan ang tanan namatay, busa diha usab ni Cristo nga ang tanan buhion” (Unang Corinto 15:22).
Sa pagtapos, ang Teolohiya sa Pakigsaad nagatan-aw sa Kasulatan ingon nga mga pagpakita sa bisan hain sa pakigsaad sa pagpamuhat o sa pakigsaad sa grasya. Ang tibuok sugilanon sa matubsanong kasaysayan makita ingon nga nagapadayag ang Dios sa pakigsaad sa grasya gikan pagsugod nga mga ang-ang niini (Genesis 3:15) hangtod sa bunga niini diha ni Cristo. Busa, ang Teolohiya sa Pakigsaad, usa ka paagi sa pagtan-aw sa Kasulatan nga nakasentro pag-ayo kang Cristo tungod kay nakita niini ang Daang Tipan ingon nga saad mahitungod ni Cristo ug ang Bag-ong Tipan ingon nga katumanan diha ni Cristo. Adunay pipila nga namasangil sa Teolohiya sa Pakigsaad nga nagatudlo sa gitawag nga “Kapuli nga Teolohiya” (mao nga, gipulihan sa Iglesya ang Israel). Layo ra kaayo kin isa kamatuoran. Lahi sa Dispensasyonalismo, ang Teolohiya sa Pakigsaad walay nakita nga dakong kalahian tali sa Israel ug sa Iglesya. Ang Israel naglangkob sa katawhan sa Dios sa Daang Tipan, ug ang Iglesya (nga naglangkob sa mga Judio ug mga Hentil) naglangkob sa katawhan sa Dios sa Bag-ong Tipan; ang duha naglangkob sa usa ka katawhan sa Dios (Efeso 2:11 – 20). Wala gipulihan sa Iglesya ang Israel; ang Iglesya mao ang Israel ug ang Israel mao ang Iglesya (Galacia 6:16). Ang tanang tawo nga nagabaton ug samang pagtoo ni Abraham kabahin sa katawhan sa pakigsaad sa Dios (Galacia 3:25 – 29).
Daghan pang mga butang ang ikasulti mahitungod sa Teolohiya sa Pakigsaad, apan ang mahinungdanong butang nga kahinumdoman mao nga ang Teolohiya sa Pakigsaad usa ka hubadnong kinasang-an alang sa pagsabot sa Kasulatan. Ang Teolohiya sa Pakigsaad ug ang Dispensasyonalismo adunay daghang mga kalahian, ug usahay mosantop ngadto sa atbang nga kongklusyon mahitungod sa mga sekondarya nga mga doktrina, apan ang duha parehong nagsunod sa hinungdanon sa Cristohanong pagtoo: ang kaluwasan agig grasya lamang, pinaagi sa pagtoo lamang diha ni Cristo lamang, ug sa Dios lang ang tanang himaya!
English
Unsa ang Teolohiya sa Pakigsaad ug biblikanhon ba kini?