Pangutana
Unsa ang edad sa kalibotan? Unsa ang pangidaron sa kalibotan?
Tubag
Alang sa pipila ka mga hilisgutanan, tin-aw kaayo ang Kasulatan. Pananglitan, ang atong moral nga tulubagon ngadto sa Dios ug pamaagi sa kaluwasan kinuti nga gihisgutan. Hinoon sa ubang mga hilisgutanan, ang Kasulatan wala maghatag ingon kadaghan nga kasayuran. Ang pagbasa nga mapabinantayon sa Kasulatan, angu tawo makakaplag nga sa nagka mas mahinungdanong ang usa ka hilisgutanan, mas direktamenteng gipunting kini sa Kasulatan. Sa laing pagkasulti, "ang punoang mga butang mao ang tataw nga mga butang." Ang usa sa mga hilisgutanan nga wala gipahayag sa Kasulatan mao ang pangidaron sa kalibutan.
Adunay pipila ka mga paagi sa pagsulay sa pagtino sa edad sa kalibutan. Ang matag pamaagi nagsalig sa pipila nga mga pagpakaingon nga mahimo tukma o dili tukma. Ang tanan nahulog diha sa kanap tunga-tunga sa biblikanhong literalismo ug siyentipikong literalismo.
Usa sa mga pamaagi pagtino sa edad sa kalibutan nag-asumir nga ang unom ka adlaw nga paglalang nga gipakita sa Genesis 1 usa ka literal nga 24 oras nga mga panahon ug mao nga walay kal-ang sa kronolohiya o talaan sa kagikan sa Genesis. Ang katuigan nga gitala diha sa mga talaan sa kagikan sa Genesis gisumada aron makakuha og gibanabanang panahon gikan sa paglalang ngadto sa pipila ka mga pangunang tawo sa Daang Tugon. Ginamit kining pamaagiha, nakaabot kita sa usa ka pangedaron alang sa kalibutan nga kapin kun kulang 6,000 ka tuig. Mahinungdanon nga maamgohan nga ang Kasulatan dili tino nga nagpahayag sa pangedaron sa kalibutan-kini usa ka kalkuladong numero.
Ang laing pamaagi pagtino sa pangedaron sa kalibotan mao ang paggamit sa mga kahinguhaan sama sa radyometrikong (karbon) pagpetsa, heyolohiyanhong sikulo (panaglibut), ug uban pa. Pinaagi sa pagtandi sa nagkalainlaing pamaagi, ug pagtan-aw kon sila nagkahiusa, ang mga siyentipiko mosulay pagtino kung unsa ang pangedaron sa planeta. Mao kini ang pamaagi nga gigamit aron makab-ot ang usa ka pangedaron sa kalibutan nga banda 4 ngadto sa 5 ka bilyon ka tuig. Mahinungdanong maamguhan nga walay pamaagi sa laktod nga pagsukod sa pangedaron sa kalibutan-kini usa ka kalkuladong numero.
Ang duha niining mga pamaagi sa pagtino sa pangedaron sa kalibutan adunay mga kalagmitan nga kakulangon. Adunay mga teologo nga wala nagatuo nga ang teksto sa Balaang Kasulatan nagkinahanglan sa adlaw sa paglalang nga mahimong literal nga 24 ka oras nga mga panahon. Ingon man usab, adunay mga katarungan aron sa pagtuo nga ang mga talaan sa kagikanan sa Genesis adunay tinuyong mga kal-ang, nga naghisgot lamang sa pipila ka mga tawo diha sa maong kaliwatan. Ang ugbayong mga lakang sa pangedaron sa kalibotan daw wala nagpaluyo nga ingon niini ka bata ang kalibutan nga anaa pa sa 6,000 nga katuigan, ug ang paglimod sa maong pagmatuod nagkinahanglan sa sugyot nga gihimo sa Dios ang halos tanang aspeto sa uniberso nga "murag" tigulang na, tungod sa dili matino nga mga hinungdan. Bisan pa sa managsukwahing gipang-angkon, daghang mga Kristohanon nga naghupot sa tigulang nga pangedaron sa kalibutan midawat nga ang Balaang Kasulatan dili masayop ug linamdagan, apan sila nagkalahi sa angayng paghubad sa pipila ka mga piniling bersikulo.
Sa laing bahin, ang radyometrikong pagpetsa mapuslanon lamang o tukma ngadto sa limitadong punto sa kagahapon, nga mas ubos pa kay sa sukdanan nga nalangkit sa pagpetsa sa kalibutan. Ang mga timbangan sa heyolohiyanhong panahon, mga talaan sa salirawan, ug uban pa nagdepende pag-ayo sa mga pangagpas ug masaypanong sumbanan. Sama kini katinuod sa mga obserbasyon sa dako-dakong uniberso; ang ato lamang makita maoy gamatoy nga kanggit sa tanang nagalungtad, ug kadaghanan sa atong "nahibal-an" mga pangagpas lamang. Sa laktod nga pagkasulti, adunay naghinobrang mga hinungdan aron sa pagtuo nga ang sekyular nga pagbanabana alang sa pangedaron sa kalibotan dili usab tukma. Ang pagsalig sa siyensiya aron pagtubag sa mga siynetipikong pangutana maayo, apan ang siyensiya dili angayng tagdon ingon sa dili masayop.
Sa katapusan, ang kronolohiyanhong pangedaron sa kalibutan dili mapamatud-an. Ikasubo, adunay mga tingog sa duha ka habig sa hilisgotanan nga nag-angkon nga ang ilaha maoy bugtong posible nga hubad-sa teolohikanhon o sa siyentipikanhon. Sa pagkatinuod, walay dili-magkauliay sa teolohikanhon o siyentipikanhong panagsumpaki tali sa Kristiyanismo ug sa tigulang nga kalibutan nga panglantaw. Ni walay tinuod nga siyentipikanhong panagsumpaki sa usa ka batan-ong kalibutan nga panglantaw. Kadtong mingsupak niini nagmugna sa wala gikinahanglang panagbahin. Bisan unsang panglantaw ang huptan sa usa ka tawo, ang mahinungdanon mao nga kong nagasalig ba siya o wala sa Pulong sa Dios ingon nga tinuod og masaligan.
Ang “Got Questions Ministry gipaboran ang panan-aw sa mga batan-ong kalibutan. Nagtuo kami nga ang Genesis 1-2 literal, ug ang paglalang nga doktrina sa batan-ong kalibutan mao ang usa ka literal nga pagbasa sa mga kapitulo. Sa samang higayon, wala namo isipa nga ang paglalang nga doktrina sa tigulang nga kalibutan erehes. Dili kita angayng magduhaduha sa pagtoo sa atong mga igsoon diha kang Kristo kinsa dili mouyon kanato mahitungod sa pangedaron sa kalibutan. Nagtuo kami nga ang usa makahimo paghupot sa paglalang nga doktrina sa karaang kalibutan ug sa gihapon nagsunod sa kinauyokang mga doktrina sa Kristuhanong pagtuo.
Ang mga soltihonon nga sama sa pangedaron sa kalibutan maoy hinungdan nga giawhag ni Pablo ang mga magtutuo nga dili maghimo ug panagbangi sa mga butang nga dili detalyado sa Balaang Kasulatan (Mga Taga Roma 14: 1-10; Tito 3: 9). Ang pangedaron sa kalibutan dili "tin-aw" diha sa Balaang Kasulatan. Dili usab kini "panguna," sa panglantaw sa usa ka tawo mahitungod sa pangedaron sa kalibutan nga wala'y gikinahanglang implikasyon alang sa panglantaw sa usa ka tawo mahitungod sa sala, kaluwasan, moralidad, langit, o impyerno. Arang natong mahibaloan kung kinsa ang naglalang, nganong Iyang gilalang, ug kung unsa ang tumong sa atong pagpakiglambigit Kaniya, apan ang Balaang Kasulatan wala tukmang magsulti kanato sa tin-aw nga mga pulong kung kanus-a Siya naglalang.
English
Unsa ang edad sa kalibotan? Unsa ang pangidaron sa kalibotan?