Sungkunsungkun:
Ai adong do Debata?
Tangiang:
Godang do pamingkirion taringot tu Debata, alai mangalusi sungkunsungkun ai adong do Debata? Ringkot do lobi sian holan manang na piga detik dohot roha jala ringkot do angka pandapot dohot bukti. Ujungna, aha na taida di parngoluon, parbinotoan, angkal, dohot sejarah na tu alus na gomos: I do, adong do Tuhan i.
Jotjot do sungkunsungkun on dibahen gabe “Boi do buktihononmu na adong Tuhan i?” Parsoalanna on ma, nang pe hasintongan i mansai tutu do alai ndang adong bukti na mansai tangkas asing sian angkal dohot matematika. Alani i, ndang ringkot bukti na mansai tangkas di bilut ni pengadilan laho mambahen haputuson; alai, dilului nasida do “hagamangon na boi jaloon” dohot mamingkirhon aha do na “mansai boi.”
Mangido “bukti” taringot tu Tuhan i na so boi tulahon ni sasahalak ndang masuk angkal i. Ndang adong bukti manang jolma na boi mambahen i di portibi na taida on. “Manjumpangi” hasintongan dohot “manjalo” hasintongan mansai na marimbar do i. Hatorangan na mansai denggan pe sai na mambahen hurang pos ni roha do i tu halak naung mamutushon ndang porsea. Tu halak na so olo porsea, ndada “bukti i,” nang pe mambahen pos ni roha do i tu angka jolma na asing. Tahi ni jolma gumogo do sian bukti na boi jumpangna.
I ma lapatanna ringkot do saotik “haporseaon” i—jala ndang holan taringot tu na adong Tuhan i. Parbinotoan na rimpas (sempurna) dao do sian hagogoonta. Pamingkirion na mangampini dohot na manguhumi manghorhon do tu pandapotta. Sai na adong do lombang ni aha “taboto” dohot aha na “tahaporseai.” Dos marlangku do on tu angka na so porsea dohot tu angka na porsea. Ndang na boi botoonta saluhutna ganup hita hundul di karosi, mangallang sipanganon, manang manganangkohi tangga i. Ringkot do saotik haporseaon laho mangulahon angka i. Taulahon do, nang pe ndang taboto, alani aha naung taboto. I do impola ni haporseaon di Bibel i, dohot do haporseaon na adong do Tuhan i. Tahaporseai do aha naung tarboto, na mamboan hita tu pambahenan, nang pe hurang do sian pangantusion na tangkas (Heber 11:6).
Manang na dihaporseai sasahalak Tuhan i manang na ndang, ringkot do haporseaon disi. Manghaporseai Tuhan i ndang na ingkon porsea disaluhutna (Johannes 20:29), alai i pe ndang na boi pasidinghon paraloan na jungkat (Johannes 5:39–40). Haporseaon na adong i ma bukti ni parngoluon, angkal, dohot bukti na tangkas na boi mangurupi mangalusi sungkunsungkun ai adong do Tuhan i?
Ai adong do Tuhan i? — Parngoluon ni jolma
Manghatai taringot tu na adong do Tuhan i somalna dipungka do marhite hatorangan na masuk tu roha manang angkal. Toho do i, alai ndada songon i somalna mangula jolma i. Ndang adong na mamungka mangalo sude angka pandapot, paimahon laho mangihuthon dalan na masuk angkal jala songon robot andorang so mambahen pandapot. Dipingkirhon jolma do ngolu on marhite aha na masa di humaliangna. Jadi, mangalului hadirion ni Tuhan manang na adong do Ibana ingkon pungkaonta do dohot angka pangalaman. Dungi pe, boi ma pangkeonta pingkiran laho mangantusi angka pandapot i.
Bukti na adong do Tuhan i di parngoluon ni jolma siganup ari (Rom 1:19–20; Psalmen 19:1; Parjamita 3:11). Dohot do on pingkiran naung adong taringot tu hapantunon. Marlangku do i nang tu sangkap ni hasiangan di humaliangta. Ngolu ni jolma mamaksa hita do laho manjalo hasintongan, na mangotootoi, holong, sogo ni roha, haburjuon, hajahaton, dohot lan na asing toho do jala marlapatan. Mansai godang do jolma di sandok ngolu on na umporsea marnida na masa sian pardagingon.
Angka pangalamanta tontu ndang na bukti na singkop. Alai, dipangke Tuhan i do pangungkapon na somal songon joujou (Pangungkapon 3:20). Pangalaman na somal i mangigil asa talului muse angka alus (Mateus 7:7–8). Angka na so mamparrohahon manang na jogal tu joujou ni Tuhan i ndang boi mambahen sidalian ala ndang mamparrohahon (Rom 1:18; Psalmen 14:1).
Ai adong do Tuhan i? — Angkal ni Jolma
Tolu nari panghataion (arguments) taringot tu manang na adong do Tuhan i i ma mardomu tu hasiangan (cosmological), teleological, dohot hapantunon (moral).
Panghataion na mardomu tu hasiangan mandok adong do na mambahen an adong (cause and effect). Ganup na adong alani na adong do na mambehen, jala ganup na adong alani naung adong do naung jumolo. Alai, pardomuan i ndang boi tu tingki na salpu sahat tu najolo, manang pardomuan i ndang hea dipungka. Ringkot do di pamingkirion manang angkal i hadirion na manongtong na sian duru ndang sian bagasan panghorhon ni manang aha pe. Hasianganta on, tangkas do ndang na manogtong salelengna jala ndang so adong na mambahen. Angkal i patuduhon tu Tuhan i: na so ditompa, na manongtong na mambhen angka na asing, na Mambahen na Parjolo di hasianganta on.
Panghataion teleologikal mamareso struktur ni hasiangan on. Konfigurasi ni galaksi, sistem ni mataniarinta, DNA, angka partikel ni atom—sude do i patuduhon naung diatur jala dituntun do i sude. Mansai gogo do pandapot on gabe angka ateist na mansai jogal pe maol do patoranghon boasa adong songon i mansai denggan sude.
Ndang adong angka bagian ni atom na metemet manang hagogoona i na mandok ingkon diatur do i songon na adong saonari. Alai, molo so tangkas i songon na dong i, angka na marragam—dohot hangoluan—ndang na boi masa i. Marlusin angka na adong na mansai tangkas jala denggan na mambahen boi adong ngolu i, jala tarida. Parbinotoan i ndang hea marnida manang patoranghon na so sian hangoluan do i, alai tong do na patoranghon na mansai tompu do i sian angka na marragam. Sada punguan ni arkeologist na marnida hata Dison do ahu di sada gua somalna mandok ulaon ni halak na pistar do i. Songon i do, bagian sel ni jolma (DNA) patuduhon hataraturon ni pambahenan na dao dumenggan sian hagogoon ni angka insinyur ni manisia na umpistar do. Hatorangan ni bukti on, sian pamingkirion ni angkal, manungkoli pandapot Parsangkap na Pistar—Debata—songon sada hatorangan.
Pandapaot ni hapantunon (moral) patuduhon pangantusion sonon na dengan dohot na jahat, hadengganon (etika), dohot angka lan na asing. Tarbarita do panghataion dison taringot tua “dia do na sasintongna,” nda da halan “aha do i.” Prinsip ni hapantunon mansai ndang mardomu tu hatorangan na kasar jala na holan mamingkirhon diri sambing na dihirim sada na tinompa na boi mangolu manang songon dia pe. Pandapot na mandok jolma i marpingkir ndang di pardagingon alai di pangalaho na denggan mansai ringkot do. Dungi impola ni hapantunon ni jolma na manongtong do di sandok ngolu on jala di angka bangso na asing pe.
Dungi, panghataion taringot tu pandapot tu hapatunon (moral) mamboan tu pamingkirion na so tarpasiding do. Manang pamingkirion tu hapantunon i mansai targantung tu jolma do, gabe ndang marlapatan, manang ingkon adong do ojahanna na so muba. Pangalaman ni hajolmaon ndang manungkoli pandapot na mandok hapantunon i ndang adong lapatanna. Hatorangan na mansai masuk tu angkal taringot tu boasa jolma marpingkir taringot tu hapantunon (moral) jala boasa mambagihon hapantunon i i ma ala adong do patik ni hapantunon na nilehon ni Pangalehon Hapantunon i, i ma, Tuhan i.
Ai adong do Tuhan i? — Parbinotoan ni jolma
Hatorangan na masuk angkal na di ginjang i dihorhon parnidaan do i. Pangantusion songon teori Big Bang (Big Bang Theory) patuduhon, paling saotik, hasintongan ni parbinotoan taringot tu hasiangan na ditompa jala ndang na salelengna. Songon i do nang parbinotoan taringot tu sel DNA. Hatorangan na adong paposhon roha do taringot tu Panompa na di Bibel i jala maralo do tu angka hatorangan na asing, songon hasiangan na manongtog manang naung adong songon i (abiogenesis).
Arkeologi pe songon na manungkoli Bibel i do. Jolma, angka na masa, dohot angka inganan na digombarhon di Hata ni Tuhan i nunga manang na piga hali dipatangkas angka parbinotoan ni haportibion. Godang do angka na patangkashon on ro dung angka na so porsea i mandok hasintongan na di Bibel i holan fiksi do i.
Sejarah dohot sastera, di bagian nasida, tong do manungkoli na adong do Tuhan i. Hasintongan ni Bibel i ma sada tudosan: hapistaronta laho manigati pustaha ni Hata ni Tuhan i tu tingki na mansai jonok tu na masa di tingki i manungkoli hasintongan ni Bibel i do. Panghorhon ni Kristen-Jahudi di parngoluon, hapantunon (moralitas), hajolmaon (hak asasi manusia), dohot hatutubu ni ilmu modern tong do mansai gogo patuduhon sadalan do tu hasintongan i.
Ai adong do Tuhan i? — Adong do Tuhan i di bagasan hita
Ganup angka bagian na di ginjang i sude do bagian ni parsiajaran (study) dohot hatorangan di marribu angka buku. Alai na adong do Tuhan i dipatorang do mansai tangkas, tu godangan jolma, di pangalaman ni angka jolma. Boi do ndang boi “laho mambuktihon” tu jolma na asing na sonang do hita, isarana, alai ndang na manguba na sonang do hita. Ndang na mandok pamingkirion na di bagasan i gumogo do sian hasintongan na tangkas, alai hasintongan na marragam jotjot do ditungkoli mansai gomos marihte pangalaman ni angka jolma. Ngolu na muba, pangalaho na lam denggan, dohot alus tu tangiang sude do i pangantusion ni ganup na adong do Tuhan i.
Hasintongan na tiniop ni sasahalak i ma dalan na tangkas na taboto adong do Tuhan i, jala i do sangkap ni Tuhan i asa sude jolma boi mangalami i. Ro sandiri do Tuhan i tu portibi on, gabe jolma (II Korint 4:6), asa boi hita tangkas marsaor dohot Ibana (Johannes 14:6). Angka na marsitutu mangalului Tuhan i sai na jumpangna do Ibana (Mateus 7:7–8), mambahen pandonganion ni Tondi Parbadia na manongtong (Johannes 14:26–27).
Sungkunsungkun ai adong do Tuhan i?, molo songon i, ndang boi alusan dohot bukti na mansai tangkas, alai boi do patuduonta tu angka bukti na patuduhon adong do Tuhan i. Manjalo na adong do Tuhan i ndada holan haporseaon na mapitung sambing i di na golap. Langka na boi haposan do i di na mardalan di na golap laho tu bilut na mansai tiur na mansai godang na tangkas idaonta disi.
English
Ai adong sungkunsungkunmu?