Pytanie
Czym jest duch prawa?
Odpowiedź
„Duch prawa” jest często przeciwstawiany „literze prawa”. W tym kontekście duch prawa odnosi się do głębszego znaczenia lub powodu istnienia prawa, podczas gdy litera prawa odnosi się do dokładnego brzmienia, stosowanego dosłownie, bez uwzględnienia głębszego znaczenia. Dzieci są dobre w podkreślaniu litery prawa, pomijając jego ducha. Pomocny może być następujący przykład:
Dziecko wraca ze szkoły do domu i słyszy: „Nie oglądaj telewizji, dopóki nie odrobisz zadania domowego”. Kilka minut później matka zauważa, że dziecko ogląda bajki na tablecie, a zadanie domowe pozostaje nietknięte. Dziecko protestuje, twierdząc, że mama zabroniła mu tylko oglądania telewizji, ale nie wspomniała nic o oglądaniu bajek na tablecie. W tym przykładzie dziecko przestrzegało litery prawa, ale naruszyło jego ducha. Gdyby matka powiedziała: „Odrób pracę domową, zanim zaczniesz oglądać bajki”, być może dziecko obejrzałoby zamiast tego mecz baseballowy – ponownie przestrzegając litery prawa. Mogła być jeszcze bardziej konkretna: „Nie oglądaj żadnych programów na żadnym urządzeniu elektronicznym, dopóki nie odrobisz pracy domowej”, ale wtedy dziecko mogłoby zdecydować się wyjść na dwór i pobawić się, zostawiając niedokończoną pracę domową w domu. Sfrustrowana mama mogła powiedzieć: „Nie rób nic, dopóki nie odrobisz zadania domowego”, ale dziecko, traktując to dosłownie, mogłoby wtedy twierdzić, że nie może otworzyć tornistra, aby wyjąć zadanie domowe. Oczywiście skupianie się na literze prawa może być taktyką mającą na celu negowanie intencji lub ducha prawa.
Księga Kapłańska 19:14 mówi: „Nie przeklinaj głuchych i nie stawiaj przeszkód przed niewidomymi”. Tutaj dosłowne brzmienie prawa zabrania dokładnie dwóch rzeczy: przeklinania głuchych i potrącania niewidomych. Jednak żadne prawo nie może wyraźnie obejmować każdej możliwej sytuacji. Duch prawa z Księgi Kapłańskiej 19:14 zabrania wykorzystywania niepełnosprawności innych osób, niezależnie od tego, jaka to jest niepełnosprawność. Litera prawa może być wąska, ale duch prawa obejmuje coś znacznie szerszego – i dlatego trudniej jest go przestrzegać. Można przeżyć życie, nigdy nie przeklinając głuchych ani nie potykając się o ślepych, ale znacznie trudniej jest nigdy nie wykorzystywać słabości innych osób.
W Kazaniu na Górze Jezus interpretuje Prawo Mojżeszowe zgodnie z duchem prawa, a nie jego literą. Prawo zabraniało morderstwa, ale Jezus powiedział, że gniew lub kpiny czynią człowieka winnym morderstwa, ponieważ te same postawy, które prowadzą do morderstwa, najpierw powodują gniew i pogardę (zob. Ewangelia Mateusza 5:21–22). Prawo zabraniało cudzołóstwa, ale Jezus powiedział, że pożądliwe spojrzenie jest cudzołóstwem w sercu. Mężczyzna, który nigdy nie dotyka kobiety innej niż swoją żonę, ale oddaje się fantazjom seksualnym, przestrzega litery prawa, ale nie jego ducha (zob. Mt 5, 27-28). A według Jezusa przestrzeganie litery prawa, ale nie jego ducha, nie wchodzi w grę.
Kiedy Jezus został zapytany o najważniejsze przykazanie, powołał się na ducha prawa: „Będziesz miłował Pana, Boga swego, całym swoim sercem, całą swoją duszą i całym swoim umysłem. To jest pierwsze i największe przykazanie. Drugie jest podobne do niego: Będziesz miłował swego bliźniego jak siebie samego. Na tych dwóch przykazaniach opiera się całe Prawo i Prorocy” (Mt 22:37–40). Każde prawo Starego Testamentu i każda norma postępowania chrześcijanina można podsumować w tych dwóch przykazaniach, ponieważ ucieleśniają one ducha prawa; to znaczy, że dwa największe przykazania wyrażają ostateczny sens wszystkich innych praw.
W Ewangelii Łukasza 10 nauczyciel prawa, „chcąc się usprawiedliwić”, zapytał Jezusa: „Kto jest moim bliźnim?” (werset 29). Być może możliwe byłoby przestrzeganie przykazania „kochaj bliźniego swego jak siebie samego”, gdyby pojęcie bliźniego zostało zdefiniowane w sposób wystarczająco wąski. Odpowiedzią Jezusa jest przypowieść o dobrym Samarytaninie, w której pokazuje On, że bliźnim jest każdy, z kim się stykamy. W rzeczywistości prawdziwe pytanie nie brzmi „kto jest moim bliźnim?”, ale „komu będę bliźnim?”. Duch prawa wymaga od nas, abyśmy byli bliźnimi w sposób proaktywny, szukając ludzi, którzy potrzebują pomocy. Ostatecznie nikt z nas nie jest w stanie doskonale przestrzegać tego prawa, ani w literze, ani w duchu, i dlatego jesteśmy uznani za grzeszników potrzebujących Zbawiciela.
Ludzie, którzy skupiają się na literze prawa, często wskazują na swoje przestrzeganie prawa jako sposób na usprawiedliwienie siebie, nawet jeśli rażąco naruszają intencję prawa; jednak Bóg będzie sądził zgodnie z duchem prawa, a nie tylko jego literą.
English
Czym jest duch prawa?
