Ερώτηση
Όταν ο Θεός αρνείται να συγχωρήσει, μπορούμε ν’ αρνηθούμε κι εμείς;
Απάντηση
Η Αγία γραφή λέει πολλά για την συγχώρηση, τόσο του Θεού προς τους αμαρτωλούς ανθρώπους αλλά και γι’ αυτήν που εμείς οι άνθρωποι πρέπει να προσφέρουμε ο ένας στον άλλον. Δεν πρόκειται όμως για δύο ξεχωριστά, άσχετα ζητήματα συγχώρησης· αντιθέτως, είναι ουσιαστικά συνδεδεμένα. Η οικειότητα με τον Θεό και ο καθημερινός καθαρισμός μας εξαρτώνται από την συγχώρηση που προσφέρουμε στους άλλους (Ματθαίος 6:12), και η συγχώρηση αυτή των άλλων θα πρέπει να γίνεται έχοντας ως βάση την συγχώρηση τού Θεού προς εμάς (Εφεσίους 4:32, Κολοσσαείς 3:13). Ετσι, η ερώτηση αυτή είναι σημαντική.
Χρειάζεται να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε την συγχώρηση τού Θεού προς εμάς, αν πρόκειται να συγχωρούμε τους άλλους με τον τρόπο που αντανακλά την συγχώρηση τού Θεού. Δυστυχώς, τις τελευταίες δεκαετίες η λέξη συγχώρηση έχει λάβει την έννοια τής «ψυχολογικής ελευθερίας» αντί της απελευθέρωσης από την αμαρτία, και αυτό έχει προκαλέσει κάποια σύγχυση περί την σημασία τής συνολικής έννοιας τής συγχώρησης.
Είναι αλήθεια ότι η συγχώρηση που ο Θεός εκτείνει προς εμάς δίνεται υπό τον όρο ότι ομολογούμε την αμαρτία και μετανοούμε. Η ομολογία ενέχει την συμφωνία μας με τον Θεό περί της αμαρτίας μας, και η μετάνοια απαιτεί αλλαγή του νου αναφορικά με την κακή στάση ή πράξη και αλλαγή συμπεριφοράς που αποδεικνύει την γνήσια προθυμία να εγκαταλείψουμε την αμαρτία. Η αμαρτία παραμένει ασυγχώρητη εκτός εάν υπάρξει ομολογία και μετάνοια (δες Α΄ Ιωάννου 1:9, Πράξεις 20:21). Ενώ αυτό φαίνεται ν’ αποτελεί μια δύσκολη συνθήκη για να δοθεί συγχώρηση, αποτελεί επίσης μια μεγάλη ευλογία και υπόσχεση. Η εξομολόγηση τής αμαρτίας δεν συνιστά μια πράξη αυτό-κατάκρισης αλλά εκζήτησης τής προσφοράς τού Θεού που θεραπεύει την αμαρτία δια της συγχώρησης εν τω Χριστώ.
Η απαίτηση τού Θεού να ομολογήσουμε και μετανοήσουμε για την αμαρτία μας δεν σημαίνει ότι ο Θεός είναι απρόθυμος ή ανέτοιμος να συγχωρήσει. Εχει κάνει τα πάντα από μέρους Του να παράσχει συγχώρηση σε μας. Η καρδιά Του είναι πρόθυμη καθώς δεν θέλει να χαθεί κανένας (Β΄ Πέτρου 3:9), και δεν μπορούμε να φανταστούμε πόσο πολύ έχει ενεργήσει για να παράσχει τα μέσα δια των οποίων μπορεί να μας συγχωρήσει. Ενεκα της θυσίας τού Χριστού στον σταυρό, ο Θεός μάς προσφέρει δωρεάν την συγχώρηση.
Οι Γραφές λένε να συγχωρούμε τους άλλους όπως εμείς έχουμε συγχωρηθεί (Εφεσίους 4:32) και ν’ αγαπάμε ο ένας τον άλλον όπως έχουμε αγαπηθεί (Ιωάννης 13:34). Θα πρέπει να είμαστε πρόθυμοι και έτοιμοι να επεκτείνουμε την συγχώρηση σε οιονδήποτε μας πλησιάζει εξομολογούμενος την αμαρτία του και μετανοών (Ματθαίος 6:14-15, 18:23-35, Εφεσίους 4:31-32, Κολοσσαείς 3:13). Αυτό, δεν αποτελεί μόνον υποχρέωση αλλά και ευχαρίστηση. Αν είμαστε πραγματικά ευγνώμονες για την άφεση τών δικών μας αμαρτιών, δεν θα πρέπει να διστάζουμε να προσφέρουμε συγχώρηση σ’ εκείνον που μας αδίκησε και τώρα μετανιώνει, έστω και αν μας αδικήσει πάλι και μετανιώσει ξανά και ξανά. Εξ άλλου, κι εμείς αμαρτάνουμε ξανά και ξανά και είμαστε ευγνώμονες που μας συγχωρεί ο Θεός όταν Τον πλησιάζουμε με καρδιά που εξομολογείται και μετανιώνει πραγματικά.
Αυτό μας φέρνει στο προκείμενο ερώτημα: θα πρέπει να συγχωρούμε κάποιον που δεν ομολογεί την αμαρτία του και δεν μετανιώνει; Για ν’ απαντήσουμε σωστά, χρειάζεται να εξηγήσουμε τον όρο συγχώρηση. Πρώτον, τι δεν είναι συγχώρηση:
Συγχώρηση και ανοχή δεν είναι το ίδιο. Ανέχομαι σημαίνει πως υπομονετικά υπόκειμαι μια ενόχληση, παραβλέπω μια προσβολή ή διατηρώ τον αυτοέλεγχό μου εν όψει μιας αναστάτωσης. Η ανοχή μάς κάνει να σταθμίσουμε την αμαρτωλή πράξη ή συμπεριφορά κάποιου με αγάπη, σοφία και διάκριση και να επιλέξουμε να μην αντιδράσουμε. Οι Γραφές χρησιμοποιούν διάφορες λέξεις γι’ αυτήν την ιδιότητα: υπομονή, μακροθυμία, και φυσικά ανοχή (δες Παροιμίες 12:16, 19:11, Εφεσίους 4:2, Α΄ Πέτρου 4:8).
Συγχωρώ, ακόμη, δεν σημαίνει ξεχνώ. Ο Θεός δεν πάσχει από αμνησία σχετικά με την αμαρτία. Θυμάται πολύ καλά· δεν πρόκειται, όμως, για μια ενθύμηση που οδηγεί στην καταδίκη μας (Ρωμαίους 8:1). Η μοιχεία τού βασιλιά Δαβίδ και το ψέμα τού Αβραάμ είναι αμαρτίες που έχουν καταγραφεί στις Γραφές και θα μένουν εκεί για πάντα. Ο Θεός, προφανώς, δεν τις «ξέχασε».
Συγχώρηση δεν είναι η εξάλειψη όλων των συνεπειών. Ακόμη και όταν λάβουμε άφεση από τον Χριστό, ενδέχεται να υποφέρουμε από τις φυσικές συνέπειες τής αμαρτίας μας (Παροιμίες 6:27) ή ν’ αντιμετωπίσουμε την πειθαρχία τού Ουράνιου Πατέρα τής αγάπης (Εβραίους 12:5-6).
Η συγχώρηση δεν είναι ένα συναίσθημα. Είναι η δέσμευση να συγχωρήσω τον ένοχο. Τα συναισθήματα ενδέχεται να συνοδεύουν την συγχώρηση. Το συναίσθημα τής πικρίας ενάντια σε κάποιο πρόσωπο μπορεί να ατονήσει με τον καιρό χωρίς να δοθεί συγχώρηση.
Η συγχώρηση δεν αποτελεί ιδιωτική, μεμονωμένη πράξη της καρδιάς ενός ανθρώπου. Με άλλα λόγια, στην συγχώρηση συμμετέχουν δύο άνθρωποι, όπου εξομολόγηση και μετάνοια έχουν την θέση τους. Η συγχώρηση δεν αφορά μόνον το τι συμβαίνει στην καρδιά τού προσβεβλημένου προσώπου· αποτελεί δοσοληψία μεταξύ δύο προσώπων.
Η συγχώρηση δεν είναι εγωκεντρική· δεν υποκινείται από ιδιοτέλεια. Δεν επιδιώκουμε την συγχώρηση για δική μας χάρη ή για ν’ ανακουφίσουμε τους εαυτούς μας από το άγχος. Συγχωρούμε ένεκα της αγάπης τού Θεού, της αγάπης προς τον πλησίον, και της ευγνωμοσύνης για την συγχώρηση τών δικών μας αμαρτιών.
Η συγχώρηση δεν αποτελεί την αυτόματη αποκατάσταση τής εμπιστοσύνης. Είναι λάθος να πιστεύεις πως αν συγχωρήσεις σήμερα έναν/μια σύζυγο που κακοποιεί, αύριο θα γλυτώσεις τον χωρισμό. Η Γραφή μάς δίνει πολλούς λόγους για να δυσπιστούμε απέναντι σ’ εκείνους που έχουν αποδείξει ότι είναι αναξιόπιστοι (δες Λουκάς 16:10-12). Η επανοικοδόμηση τής εμπιστοσύνης μπορεί να ξεκινήσει μόνον μετά από την διαδικασία τής συμφιλίωσης που περιλαμβάνει αληθινή συγχώρηση — στην οποία, φυσικά, συμμετέχουν η εξομολόγηση και η μετάνοια.
Είναι επίσης σημαντικό να σημειώσουμε ότι η διαθεσιμότητα τής συγχώρησης και η προσφορά της δεν ισοδυναμεί με την συγχώρηση που προσφέρεται, γίνεται αποδεκτή και ολοκληρώνεται ως δοσοληψία. Όταν συμβαίνει η λέξη συγχώρηση να χρησιμοποιείται μόνη της χωρίς κανέναν προσδιορισμό, χρησιμοποιείται συχνά διαφορετικά και πέραν της χρήσης τού λόγου τού Θεού. Τείνουμε ν’ αποκαλούμε την στάση τής συγχώρησης —την διάθεση, δηλαδή, προς συγχώρηση— «συγχώρηση», όπως την πραγματική δοσοληψία τής πραγματικής συγχώρησης. Αυτό εκλαμβάνεται, στον λαϊκό τρόπο σκέψης, πως ενόσω ένας άνθρωπος είναι ανοικτός στο να προσφέρει συγχώρηση, είναι ως να την έχει ήδη δώσει. Αλλά αυτός ο ευρύς ορισμός τής συγχώρησης βραχυκυκλώνει την διαδικασία τής εξομολόγησης και της μετάνοιας. Είναι δύο τελείως διαφορετικά πράγματα η προσφορά τής συγχώρησης και η αποδοχή της, και δεν βοηθάμε τον εαυτό μας χρησιμοποιώντας μια γενική λέξη και για τα δύο.
Αν τα παραπάνω μιλούν για το τι δεν είναι συγχώρηση, τότε τι είναι; Ενας θαυμάσιος ορισμός τής συγχώρησης υπάρχει στο βιβλίο Επεξηγώντας την Συγχώρηση (Unpacking Forgiveness) τού Chris Brauns:
Η συγχώρηση που δίνει ο Θεός: Η δέσμευση τού ενός αληθινού Θεού να συγχωρήσει ένεκα της χάρης Του εκείνους που μετανοούν και πιστεύουν, έτσι ώστε να συμφιλιωθούν μαζί Του, αν και η δέσμευση αυτή δεν εξαλείφει όλες τις συνέπειες.
Η γενική ανθρώπινη συγχώρηση: Η δέσμευση από μέρους τού προσβεβλημένου, κάνοντας χάρη, να συγχωρήσει τον μετανοούντα για το ηθικό του χρέος και να συμφιλιωθεί με αυτόν, έστω και αν δεν πρόκειται να εξαλειφθούν οπωσδήποτε όλες οι συνέπειες.
Από βιβλική θεώρηση, η πλήρης συγχώρηση δεν είναι κάτι που το αδικημένο πρόσωπο προσφέρει· απαιτείται να την δεχθεί ο φταίχτης ώστε να υπάρξει αποκατάσταση τής σχέσης. Το Α΄ Ιωάννου 1:9 δείχνει πως η διαδικασία τής συγχώρησης αποβλέπει κυρίως στην απελευθέρωση τού αμαρτήσαντος· η συγχώρηση δίνει τέλος στην απόρριψη αποκαθιστώντας την σχέση. Γι’ αυτόν τον λόγο πρέπει να είμαστε πρόθυμοι να συγχωρήσουμε τους άλλους — αν δεν είμαστε, αρνούμαστε να τους επιτρέψουμε να απολαύσουν αυτό με το οποίο μας έχει ευλογήσει ο Θεός. Η σύγχρονη λαϊκή ψυχολογία έχει εσφαλμένως διδάξει ότι η «συγχώρηση» είναι μονόπλευρη, ότι δεν απαιτείται συμφιλίωση και ότι ο σκοπός αυτής της μονομερούς συγχώρησης είναι να ελευθερώσει το αδικημένο πρόσωπο από το συναίσθημα τής πικρίας.
Ενώ δεν πρέπει να κρατάμε πικρία στην καρδιά μας (Εβραίους 12:15) ή ν’ ανταποδίδουμε κακό αντί κακού (Α΄ Πέτρου 3:9), θα πρέπει να βεβαιωθούμε ότι ακολουθούμε την οδηγία τού Θεού και δεν παρέχουμε συγχώρηση στον αμετανόητο άνθρωπο. Κοντολογίς, θα πρέπει ν’ αρνηθούμε την συγχώρηση σ’ εκείνους που δεν ομολογούν και δεν μετανοούν· την ίδια στιγμή, θα πρέπει να προσφέρουμε συγχώρηση και να διατηρούμε στάση ετοιμότητας να συγχωρήσουμε.
Ο Στέφανος απεικόνισε την αρχή τής συγχώρησης ενώ τον λιθοβολούσαν μέχρι θανάτου. Απηχώντας τα λόγια τού Ιησού από τον σταυρό, ο Στέφανος προσεύχεται, «Κύριε, μην τους λογαριάσεις αυτήν την αμαρτία» (Πράξεις 7:60, σύγκρινε με Λουκά 23:34). Τα λόγια αυτά δείχνουν μια συγκεκριμένη προθυμία να συγχωρήσει, αλλά δεν δείχνουν μια ολοκληρωμένη δοσοληψία συγχώρησης. Ο Στέφανος προσευχήθηκε απλά στον Θεό να συγχωρήσει τους φονιάδες. Ο Στέφανος δεν κράτησε πικρία, και, αν και όταν οι φονιάδες του μετάνιωσαν, ευχήθηκε να συγχωρεθούν — τι θαυμάσιο παράδειγμα αγάπης τών εχθρών μας και προσευχής γι’ αυτούς που μας διώκουν (Ματθαίος 5:44).
Η Αγία Γραφή δίνει μια εντολή που αντιτίθεται στο ένστικτό μας, να ταΐζουμε τον εχθρό μας όταν πεινάει (Ρωμαίους 12:20). Δεν αναφέρει τίποτα πως πρέπει αυτομάτως να συγχωρούμε τους εχθρούς μας (ή να τους εμπιστευόμαστε)· καλούμαστε, αντιθέτως, να τους αγαπάμε και να εργαζόμαστε για το καλό τους.
Αν δοθεί πρόωρα «συγχώρηση» χωρίς τα προαπαιτούμενα τής εξομολόγησης και μετάνοιας, τότε κανένα από τα δύο μέρη δεν έχει αντιμετωπίσει ανοικτά την αλήθεια. Αν ο φταίχτης δεν αναγνωρίσει την αμαρτία του, τότε πραγματικά δεν αντιλαμβάνεται τι σημαίνει να συγχωρηθεί. Τελικώς, η παράκαμψη τής εξομολόγησης ή της μετάνοιας δεν βοηθάει τον φταίχτη να κατανοήσει την σημασία τής αμαρτίας, και αποκλείει την αίσθηση τής δικαιοσύνης, κάνοντας τον προσβεβλημένο να αγωνίζεται ακόμη περισσότερο ενάντια στην πικρία.
Παραθέτουμε μερικές βασικές οδηγίες για θεοσεβή συγχώρηση:
- αναγνώρισε το γεγονός τού κακού (Ρωμαίους 12:9)
- άφησε στον Κύριο να κάνει την εκδίκηση (Ρωμαίους 12:19)
- μην αφήνεις χώρο στην πικρία, την εκδίκηση, τον γογγυσμό ή την ανταπόδοση
- έχε καρδιά έτοιμη να συγχωρήσει στην παρατήρηση τής στιγμής
- εμπιστεύσου τον Θεό να σου δώσει την ικανότητα να υπερνικήσεις το κακό με καλό, ν’ αγαπήσεις, ακόμη, και να ταΐσεις τον εχθρό σου (Ρωμαίους 12:20-21)
- να θυμάσαι ότι ο Θεός έχει θεσπίσει εξουσίες κυβέρνησης, και μέρος τού θεόδοτου ρόλου τους είναι να είναι «είναι υπηρέτης τού Θεού, εκδικητής, για να εκτελεί την οργή ενάντια σ’ εκείνον που κάνει το κακό» (Ρωμαίους 13:4). Ενας λόγος που δεν πρέπει να εκδικείσαι είναι γιατί ο Θεός έχει εξουσιοδοτήσει την κυβέρνηση ν’ απονέμει δικαιοσύνη.
English
Όταν ο Θεός αρνείται να συγχωρήσει, μπορούμε ν’ αρνηθούμε κι εμείς;
