Ερώτηση
Γιατί σήμερα επικρατεί τόσο ο σκεπτικισμός περί την θρησκεία;
Απάντηση
Δεν θα πρέπει να συγχέεται ο θρησκευτικός σκεπτικισμός με τον απόλυτο αθεϊσμό ή την αθρησκεία, αν και οι αθεϊστές μπορούν να θεωρηθούν μια μορφή τού θρησκευτικού σκεπτικισμού. Ο σκεπτικιστής περί την θρησκεία μπορεί απλώς να είναι κάποιος που έχει σοβαρές αμφιβολίες ή που δεν είναι αφοσιωμένος σ’ αυτήν. Στην πραγματικότητα, ο θρησκευτικός σκεπτικισμός δεν είναι κάτι νέο. Οι γνωστοί σκεπτικιστές Ναθαναήλ (Ιωάννης 1:45-47) και Θωμάς (Ιωάννης 20:25) ήταν μαθητές τού Ιησού που είχαν τις αμφιβολίες τους. Φαίνεται όμως σήμερα πως ο θρησκευτικός σκεπτικισμός επικρατεί όλο και περισσότερο.
Πολλοί παράγοντες έχουν συμβάλλει στην αύξηση τού θρησκευτικού σκεπτικισμού. Ενας από αυτούς είναι η κουλτούρα γενικότερα. Για περισσότερο από μια χιλιετία ο χαρακτήρας τής Δυτικής κουλτούρας ήταν «χριστιανικός»· αυτό σημαίνει ότι η ιουδαιοχριστιανική κοσμοθεωρία ήταν σεβαστή και διδασκόταν έστω και αν δεν εφαρμοζόταν πάντοτε. Αυτό άρχισε ν’ αλλάζει κατά την διάρκεια τού Διαφωτισμού (γνωστού και ως Αιώνα τής Λογικής), στις αρχές του 18ου αιώνα και συνέχιζε ν’ αλλάζει κατά την διάρκεια τής Βιομηχανικής Εποχής, μια περίοδος που ο άνθρωπος δεν γνώριζε εμπόδια. Η πολιτισμική αλλαγή επιταχύνθηκε στην μοντέρνα και μεταμοντέρνα εποχή, σύμφωνα, εν μέρει, με την μαζική εισροή πολλών διαφορετικών πολιτισμών και νοοτροπιών.
Ο David Kinnaman, πρόεδρος τής Ομάδας Barna, γράφει στο βιβλίο του Μη χριστιανός: Τι πραγματικά σκέπτεται η νέα γενιά περί του χριστιανισμού . . . και γιατί έχει σημασία, «Πολλοί νέοι Αμερικανοί λένε πως η ζωή φαίνεται να είναι σύνθετη — ότι είναι δύσκολο να γνωρίζουν πώς να ζήσουν με την επέλαση τών πληροφοριών, των κοσμοθεωριών και των απόψεων με τις οποίες έρχονται αντιμέτωποι καθημερινά. Μία από τις συγκεκριμένες κριτικές που κάνουν συχνά οι νέοι ενήλικες περί του χριστιανισμού είναι ότι δεν προσφέρει βαθυστόχαστες, εμπεριστατωμένες ή απαιτητικές απαντήσεις για την ζωή σε μια σύνθετη κουλτούρα.» Με άλλα λόγια, θεωρούν πολύ απλοϊκές τις απαντήσεις που δίνει η Αγία Γραφή στα πολιτισμικά ζητήματα. Η κοινωνία είναι πολύ «εξελιγμένη» ώστε να δώσει προσοχή στα «παλιομοδίτικα» ήθη τής Γραφής. Απορρίπτουν βασικές απαντήσεις τής μορφής «διότι το λέει η Αγία Γραφή», και αποτυγχάνουν να δουν —ίσως να μην το διδάχθηκαν ποτέ— ότι υπάρχουν βαθυστόχαστοι λόγοι που αποτελούν το θεμέλιο τών βιβλικών επιταγών.
Ενας άλλος λόγος για τον σημερινό θρησκευτικό σκεπτικισμό έχει να κάνει με τους πιστούς τής θρησκείας. Είναι λυπηρό ότι μερικοί θρησκευόμενοι είναι ανήθικοι, ανέντιμοι ή απλώς ξεκάθαρα κακόβουλοι. Μερικοί σκεπτικιστές βίωσαν άσχημες εμπειρίες με την θρησκεία στο παρελθόν. Σύμφωνα με την Ομάδα Barna, ο σπουδαιότερος λόγος αύξησης τού σκεπτικισμού στις ΗΠΑ μεταξύ τών ανθρώπων που γεννήθηκαν μεταξύ τών ετών 1985 και 2002 βασίζεται στις προσωπικές αλληλεπιδράσεις με «χριστιανούς» που στην πραγματικότητα δεν ήσαν χριστιανοί. Η θρησκευτική υποκρισία έχει αφήσει πολλούς ανθρώπους απογοητευμένους που έχουν απομακρυνθεί από την πίστη που κάποτε εδραίωνε τον Δυτικό Κόσμο.
Οιαδήποτε έλλειψη χριστιανικής συμπεριφοράς και πράξεων μεταξύ τών ομολογούντων πιστών, φανερώνει έλλειψη προσωπικής μεταμόρφωσης. Εχουμε κληθεί να μοιάσουμε στον Χριστό. Πολλοί χριστιανοί, όμως, στρέφουν την προσοχή τους στην αδικία που υπάρχει στην κουλτούρα παρά στην αυτοδικαίωση τής δικής τους καρδιάς. Τους διαφεύγει η αλήθεια τού Γαλάτας 2:20: «Μαζί με τον Χριστό έχω συσταυρωθεί· ζω δε όχι πλέον εγώ, αλλά ο Χριστός ζει μέσα σε μένα…». Η σταυρωμένη ζωή αντιμετωπίζει την υποκρισία.
Ενας άλλος παράγοντας που συντελεί στον θρησκευτικό σκεπτικισμό σήμερα είναι η υπερβολική εξάρτηση από τον εμπειρισμό. Ανθρωποι που θέλουν το κάθε τι ν’ «αποδεικνύεται» πέραν πάσης αμφιβολίας έχουν την τάση να είναι σκεπτικιστές απέναντι στις πνευματικές αλήθειες, οι οποίες δεν καταμετρώνται ποσοτικά, δεν διαμελίζονται ή εξετάζονται στο εργαστήριο. Αποτελεί ειρωνεία το γεγονός ότι πολλοί θρησκευτικοί σκεπτικιστές αποδέχονται ως ευαγγελική αλήθεια την θεωρία τής φυσιοκρατικής εξέλιξης, η οποία δεν έχει ποτέ αποδειχθεί, ενώ απορρίπτουν τις αφηγήσεις τών θαυμάτων τών ευαγγελίων τών αυτοπτών μαρτύρων τού Ιησού.
Θρησκευτικός σκεπτικισμός μπορεί ακόμη να προκληθεί από την επιθυμία να εξετάσουμε αναλόγως όλες τις θρησκευτικές πεποιθήσεις — και ως αποτέλεσμα να καταλήξουμε συγχυσμένοι από τις συγκρουόμενες πεποιθήσεις που τα διαφορετικά θρησκευτικά συστήματα ενστερνίζονται. Μια ομάδα λέει ένα πράγμα για τον Ιησού και μια άλλη λέει το αντίθετο. Άλλες ομάδες εγκαταλείπουν τελείως τον Ιησού διότι προτιμούν έναν σαγηνευτικό γκουρού ή μια εγκεφαλική φιλοσοφία ή έναν παράξενα σχηματισμένο βράχο. Αρκεί να ερεθίσεις κάποιον λίγο να σκεφτεί. Πρόσθεσε σ’ αυτήν την σύγχυση την ευρείας έκτασης αποδοχή τού μεταμοντέρνου σχετικισμού, και δεν θ’ αποτελεί έκπληξη η ύπαρξη τόσων πολλών θρησκευτικών σκεπτικιστών σήμερα.
Ο θρησκευτικός σκεπτικισμός που βασίζεται στην λογική επεξεργασία δεν είναι κακός καθ’ εαυτόν. Στην πραγματικότητα, ο υγιής σκεπτικισμός είναι καλό πράγμα — πρέπει να προσέχουμε από τις ψευδείς διδασκαλίες και μας λέει η Γραφή να «εξετάζουμε τα πνεύματα αν προέρχονται από τον Θεό» (Α΄ Ιωάννου 4:1). Μια υγιής πίστη που διαρκεί στον χρόνο ενσωματώνει το δικαίωμα να θέτει κάποιος ερωτήματα και ν’ αναζητεί απαντήσεις. Ο Θεός μπορεί και αντέχει την διερεύνηση που κάνουμε και δεν χρειάζεται να εξισώνουμε την αμφιβολία με την δυσπιστία. Ο Θεός μάς καλεί να «έρθουμε… να διαδικαστούμε» μαζί Του (Ησαΐας 1:18).
Πρέπει «να είμαστε σοφοί στον τρόπο που ενεργούμε απέναντι στους ανθρώπους που βρίσκονται έξω από τον χώρο της πίστης…» (Κολοσσαείς 4:5· δες επίσης Α΄ Θεσσαλονικείς 4:12 και Α΄ Τιμόθεον 3:7), και μπορούμε ν’ αντιμετωπίζουμε τους σκεπτικιστές με διάλογο οδηγώντας τους στην αλήθεια. Ο απόστολος Πέτρος λέει, «να είστε πάντοτε έτοιμοι σε απολογία … προς καθέναν που ζητάει από σας λόγο για την ελπίδα που είναι μέσα σας» (Α΄ Πέτρου 3:15). Συνοδεύει την εντολή με την καθοδήγηση του πώς ν’ αντιμετωπίζουμε τον ζητούντα: «με πραότητα και φόβο … έχοντας αγαθή συνείδηση ώστε, ενώ σας καταλαλούν ως κακοποιούς, να καταντροπιαστούν αυτοί που συκοφαντούν την καλή σας εν Χριστώ διαγωγή» (Α΄ Πέτρου 3:15-16). Πραότητα και σεβασμός παίζουν κρίσιμο ρόλο στην αντιμετώπιση τών σκεπτικιστών τής μεταμοντέρνας εποχής.
English
Γιατί σήμερα επικρατεί τόσο ο σκεπτικισμός περί την θρησκεία;
