Ερώτηση
Τι αναφέρει η Αγία Γραφή περί αυτοάμυνας;
Απάντηση
Η Αγία Γραφή δεν αναφέρει κάποια συνολική δήλωση αναφορικά με την αυτοάμυνα. Κάποιες περικοπές φαίνεται να κάνουν λόγο για τους ανθρώπους τού Θεού που είναι φιλειρηνιστές (Παροιμίες 25:21-22, Ματθαίος 5:39, Ρωμαίους 12:17). Υπάρχουν όμως άλλες περικοπές που επιδοκιμάζουν την αυτοάμυνα. Κάτω από ποιες συνθήκες είναι σωστή η προσωπική αυτοάμυνα;
Η σωστή χρήση τής αυτοάμυνας έχει να κάνει με σοφία, κατανόηση και διακριτικότητα. Στον Λουκά 22:36 ο Ιησούς λέει στους μαθητές που ήταν μαζί Του, «Τώρα, όμως, όποιος έχει βαλάντιο, ας το πάρει μαζί του· παρόμοια και ταγάρι· και όποιος δεν έχει, ας πουλήσει το ιμάτιό του, και ας αγοράσει μάχαιρα.» Ο Ιησούς γνώριζε πως τώρα ήταν η ώρα που οι ακόλουθοί Του απειλούνταν και υποστήριξε το δικαίωμά τους στην αυτοάμυνα. Λίγο αργότερα, ο Ιησούς συνελήφθη και ο Πέτρος παίρνει μια μάχαιρα και κόβει το αυτί τού δούλου τού αρχιερέα. Ο Ιησούς μαλώνει τον Πέτρο για την πράξη του αυτήν (εδάφια 49-51). Γιατί; Στον ζήλο του να υπερασπιστεί τον Κύριο, ο Πέτρος στεκόταν εμπόδιο στον δρόμο τού θελήματος τού Θεού. Ο Ιησούς είχε πει στους μαθητές Του πολλές φορές ότι πρέπει να συλληφθεί, να δικαστεί και να πεθάνει (π.χ., Ματθαίος 17:22-23). Με άλλα λόγια, ο Πέτρος ενήργησε άσοφα στην περίσταση αυτήν. Πρέπει να έχουμε σοφία αναφορικά με το πότε χρειάζεται να δώσουμε μια μάχη και πότε όχι.
Το Έξοδος 22 δίνει κάποια στοιχεία σχετικά με την στάση τού Θεού προς την αυτοάμυνα: «Αν ο κλέφτης συλληφθεί επ’ αυτοφώρω να κλέβει, θα εκτελείται επί τόπου· κι εκείνος που θα τον σκοτώσει δεν θα φέρει ευθύνη για το φόνο του. Αν όμως ο φόνος διαπραχθεί αφού ξημερώσει η επόμενη μέρα, τότε αυτός που φονεύει είναι ένοχος για τον φόνο» (Έξοδος 22:2-3, μτφρ Β.Ε.). Δύο βασικές αρχές που διδάσκονται στην περικοπή αυτήν είναι το δικαίωμα κατοχής περιουσίας και το δικαίωμα υπεράσπισης αυτής της περιουσίας. Η πλήρης, όμως, άσκηση τού δικαιώματος τής αυτοάμυνας εξαρτιόταν από την περίσταση. Όχι, ο άνθρωπος όφειλε να μην βιάζεται πολύ ώστε να χρησιμοποιήσει θανατηφόρο δύναμη εναντίον κάποιου, ακόμη και εκείνου που εννοούσε να τον βλάψει. Αν κάποιος δεχόταν επίθεση από έναν κλέφτη μέσα στην νύχτα και στην σύγχυση της στιγμής σκότωνε τον κλέφτη, ο Νόμος δεν καταλόγιζε φόνο στον ιδιοκτήτη. Αλλά αν ο κλέφτης πιανόταν στο σπίτι την ημέρα, όπου ο ιδιοκτήτης ήταν απίθανο να ξυπνήσει από ύπνο, τότε ο Νόμος απαγόρευε τον φόνο τού κλέφτη. Ουσιαστικά ο Νόμος έλεγε ότι ο ιδιοκτήτης δεν πρέπει να βιαστεί να σκοτώσει ή επιτεθεί στον κλέφτη μέσα στο σπίτι του. Και οι δύο συνθήκες μπορούν να θεωρηθούν αυτοάμυνα, αλλά η χρήση θανατηφόρας δύναμης θα έπρεπε ν’ αποτελεί την έσχατη λύση, μόνο στην περίπτωση πανικού λόγω ξαφνικής επίθεσης, όπου ο ιδιοκτήτης του σπιτιού είναι πιθανό να έχει συγχυστεί και αποπροσανατολιστεί. Στην περίπτωση μιας νυχτερινής επίθεσης, ο Νόμος πρόσφερε στον ιδιοκτήτη το όφελος τής αμφιβολίας που, εκτός από το σκοτάδι και την σύγχυση της επίθεσης, δεν θα χρησιμοποιούσε με πρόθεση θανατηφόρα δύναμη εναντίον τού κλέφτη. Ακόμη και στην περίπτωση τής αυτοάμυνας απέναντι σ’ έναν κλέφτη, ένας θεοσεβής άνθρωπος αναμενόταν να περιορίσει τον επιτιθέμενο παρά να καταφύγει αμέσως στην θανάτωσή του.
Ο Παύλος επιδίωκε την αυτοάμυνα περιστασιακά, αν και το έκανε χωρίς την χρήση βίας. Όταν επρόκειτο να τον μαστιγώσουν οι Ρωμαίοι στην Ιερουσαλήμ, ο Παύλος πληροφόρησε ήρεμα τον εκατόνταρχο που κρατούσε μαστίγιο ότι ήταν Ρωμαίος πολίτης. Οι αρχές ανησύχησαν αμέσως και άρχισαν ν’ αντιμετωπίζουν τον Παύλο διαφορετικά, γνωρίζοντας πως είχαν παραβιάσει τον ρωμαϊκό νόμο ακόμη και φορώντας του αλυσίδες. Ο Παύλος αμύνθηκε παρομοίως στους Φιλίππους –αφού τον μαστίγωσαν— για να διασφαλίσει μια επίσημη απολογία από εκείνους που είχαν καταπατήσει τα δικαιώματά του (Πράξεις 16:37-39).
Η επίμονη χήρα, στην παραβολή που είπε ο Ιησούς, συνέχισε να χτυπάει δυνατά την πόρτα τού δικαστή με την επαναλαμβανόμενη έκκληση, «απόδωσε το δίκιο μου από τον αντίδικό μου» (Λουκάς 18:3). Η χήρα αυτή δεν ήταν διατεθειμένη να παραιτηθεί και αφήσει τον αντίδικό της να την εκμεταλλευτεί· επιδίωκε την αυτοάμυνα μέσω των κατάλληλων διαύλων επικοινωνίας.
Η εντολή τού Ιησού να «γυρίσουμε και το άλλο μάγουλο» (Ματθαίος 5:39) σχετίζεται με προσωπικές προσβολές και επιθέσεις. Μερικές περιπτώσεις απαιτούν αυτοάμυνα αλλά όχι αντίποινα με το ίδιο νόμισμα. Το πλαίσιο τού κειμένου όπου ο Ιησούς δίνει αυτήν την εντολή είναι η διδασκαλία Του ενάντια στην ιδέα «μάτι αντί για μάτι και δόντι αντί για δόντι» (εδάφιο 38). Η αυτοάμυνά μας δεν αποτελεί εκδικητική αντίδραση σε ένα αδίκημα. Στην πραγματικότητα μπορούμε ν’ απορροφήσουμε πολλά αδικήματα με μακροθυμία και αγάπη.
Η Αγία Γραφή δεν απαγορεύει πουθενά την αυτοάμυνα και επιτρέπεται στους πιστούς να υπερασπίζονται τον εαυτό τους και τις οικογένειές τους. Το γεγονός όμως, ότι μας επιτρέπεται να υπερασπιστούμε τον εαυτό μας δεν σημαίνει απαραίτητα πως πρέπει να το κάνουμε σε κάθε περίσταση. Η γνώση τής καρδιάς τού Θεού δια της μελέτης τού λόγου Του και έχοντας ως βάση την «σοφία που έρχεται από τον Ουρανό» (Ιακώβου 3:17), μας βοηθάει πώς ν’ ανταποκριθούμε καλύτερα σε περιστάσεις που μπορεί να χρειάζεται αυτοάμυνα.
English
Τι αναφέρει η Αγία Γραφή περί αυτοάμυνας;
