Ερώτηση
Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα;
Απάντηση
Η απάντηση σ' αυτό το ερώτημα εξαρτάται από το ποιος είναι ο σκοπός ή οι στόχοι και ποια μέσα χρησιμοποιούνται για την επίτευξη τους. Αν οι σκοποί είναι καλοί και ευγενείς, και τα μέσα που χρησιμοποιούμε για να τους επιτύχουμε είναι επίσης καλά και ευγενή, τότε ναι, ο σκοπός αγιάζει τα μέσα. Αλλά δεν είναι αυτό που εννοούν οι περισσότεροι άνθρωποι όταν χρησιμοποιούν αυτήν την έκφραση. Οι περισσότεροι την χρησιμοποιούν ως δικαιολογία προκειμένου να επιτύχουν τους σκοπούς των χρησιμοποιώντας οποιοδήποτε απαραίτητο μέσο, ασχέτως πόσο ανήθικο, παράνομο ή δυσάρεστο μπορεί αυτό να είναι. Αυτό που συνήθως η έκφραση σημαίνει είναι, «δεν πειράζει πώς θα πετύχεις αυτό που θέλεις ενόσω μπορείς και το πετυχαίνεις».
«Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα» συνήθως περιλαμβάνει το να κάνεις κάτι κακό για να πετύχεις κάποιο καλό σκοπό και να δικαιολογήσεις το κακό που έκανες δείχνοντας το καλό αποτέλεσμα. Ένα παράδειγμα είναι η χρήση ψέματος στο βιογραφικό κάποιου για να πάρει μια καλή εργασία και η δικαιολογία του ψέματος λέγοντας πως το μεγαλύτερο εισόδημα θα τον βοηθήσει να παράσχει μεγαλύτερη επάρκεια στην οικογένειά του. Ένα άλλο μπορεί να είναι η δικαιολογία μιας έκτρωσης προκειμένου να σωθεί η ζωή της μητέρας. Το ψέμα και ο τερματισμός της ζωής μιας αθώας ύπαρξης είναι και τα δύο ανήθικες πράξεις αλλά το να προμηθεύεις για την οικογένειά σου και το να σώσεις τη ζωή μιας γυναίκας είναι ηθικές πράξεις. Πού, λοιπόν, πρέπει να χαράξουμε τη διαχωριστική γραμμή;
Το δίλημμα σκοπός/μέσα είναι μια δημοφιλής υπόθεση στις συζητήσεις περί ηθικής. Συνήθως, η ερώτηση γίνεται ως εξής: «Αν μπορούσες να σώσεις τον κόσμο σκοτώνοντας κάποιον, θα το έκανες;» Αν η απάντηση είναι «ναι», τότε ένα ηθικώς σωστό αποτέλεσμα δικαιώνει τη χρήση ανήθικων μέσων που το επιτυγχάνουν. Αλλά υπάρχουν τρία διαφορετικά πράγματα προς θεώρηση σε μια κατάσταση σαν αυτήν: η ηθική της πράξης, η ηθική του αποτελέσματος και η ηθική του προσώπου που πραγματοποιεί την πράξη. Σ' αυτήν την περίσταση, η πράξη (φόνος) είναι καθαρά ανήθικη και τέτοιος είναι ο φονιάς. Αλλά η σωτηρία του κόσμου είναι καλό και ηθικό αποτέλεσμα. Ή όχι; Τι είδους κόσμος είναι αυτός που σώζεται αν οι δολοφόνοι επιτρέπεται ν' αποφασίζουν πότε και αν ο φόνος δικαιολογείται και προχωρούν ελεύθεροι; Ή, ο δολοφόνος αντιμετωπίζει την τιμωρία για το έγκλημά του στον κόσμο που έχει σώσει; Και ο κόσμος που σώθηκε δικαιολογείται να πάρει τη ζωή εκείνου που τον έσωσε;
Από βιβλική θεώρηση, αυτό που φυσικά λείπει από τη συζήτηση αυτή είναι το στοιχείο του χαρακτήρα του Θεού, ο νόμος του Θεού και η πρόνοια του Θεού. Επειδή γνωρίζουμε ότι ο Θεός είναι καλός, άγιος, δίκαιος και ελεήμων, εκείνοι που ομολογούν το όνομά Του πρέπει ν' αντανακλούν τον χαρακτήρα Του (Α΄ Πέτρου 1:15-16). Ο φόνος, το ψέμα, η κλοπή και κάθε αμαρτωλή συμπεριφορά αποτελούν έκφραση της αμαρτωλής ανθρώπινης φύσης και όχι της φύσης του Θεού. Για τον χριστιανό που η φύση του έχει μεταμορφωθεί από τον Χριστό (Β΄ Κορινθίους 5:17), δεν δικαιολογείται ανήθικη συμπεριφορά, ασχέτως κινήτρου που την ωθεί ή αποτελέσματος που την ακολουθεί. Από τον άγιο και τέλειο Θεό έχουμε λάβει τον νόμο Του που αντανακλά τις ιδιότητές Του (Ψαλμός 19:7, Ρωμαίους 7:12). Οι Δέκα Εντολές καθιστούν σαφές ότι ο φόνος, η μοιχεία, η κλοπή, το ψέμα και η απληστία είναι απαράδεκτα στα μάτια του Θεού και δεν υπάρχει «ρήτρα διαφυγής» για τα κίνητρα ή την εκλογίκευση. Σημείωσε πως δεν λέει, «δεν θα φονεύσεις εκτός αν με τον φόνο θα σώσεις μια ζωή». Αυτό αποκαλείται «περιπτωσιακή ηθική» και δεν υπάρχει χώρος γι' αυτήν στον νόμο του Θεού. Έτσι, καθαρά, από την πλευρά του Θεού δεν υπάρχουν σκοποί που αγιάζουν τα μέσα που αντιβαίνουν στον Νόμο Του.
Στη συζήτηση περί ηθικής της υπόθεσης σκοποί/μέσα, απουσιάζει επίσης η κατανόηση της πρόνοιας του Θεού. Ο Θεός δεν δημιούργησε απλώς τον κόσμο, τον γέμισε με κόσμο κι έπειτα τον άφησε ένα συνονθύλευμα να τα βγάλει πέρα μόνος του χωρίς τη δική Του εποπτεία. Αντιθέτως, ο Θεός έχει ένα σχέδιο κι ένα σκοπό για το ανθρώπινο γένος, το οποίο πραγματοποιεί στο πέρασμα των αιώνων. Κάθε απόφαση που παίρνει κάθε άνθρωπος στην Ιστορία έχει υπερφυσικά ενταχθεί σ' αυτό το σχέδιο. Ο Θεός δηλώνει απόλυτα: «Εγώ απ' την αρχή το μέλλον φανερώνω και από πριν όσα ακόμα δεν έχουν συμβεί. Λέω, "το σχέδιό μου θα εκτελεστεί, κι όλα όσα επιθυμώ θα τα πραγματοποιήσω". Απ' την Ανατολή φωνάζω ένα αρπαχτικό πουλί, τον άνθρωπο που εκτελεί τα σχέδιά μου απ' τη μακρινή τη χώρα· όπως το είπα έτσι το πραγματοποιώ· το εκτελώ όπως το έχω σχεδιάσει.» (Ησαΐας 46:10-11, ΝΜΒ) Ο Θεός ασχολείται προσωπικά με τη Δημιουργία Του και την ελέγχει. Επιπλέον, δηλώνει ότι συνεργεί τα πάντα προς το αγαθό γι' αυτούς που Τον αγαπούν και έχουν κληθεί σύμφωνα με τον προορισμό Του (Ρωμαίους 8:28). Ο χριστιανός που ψεύδεται στο βιογραφικό του ή η χριστιανή που προβαίνει σε έκτρωση παραβιάζουν τον νόμο του Θεού και αρνούνται την ικανότητά Του να προμηθεύσει τα απαραίτητα σε μια οικογένεια και να σώσει τη ζωή της μητέρας, αν ο σκοπός Του είναι να το κάνει.
Αυτοί που δεν γνωρίζουν τον Θεό μπορεί να πιεστούν να δικαιολογήσουν τα μέσα που χρησιμοποιούν για την επίτευξη ενός σκοπού, αλλά εκείνοι που ισχυρίζονται πως είναι παιδιά του Θεού δεν έχουν κανένα λόγο να παραβούν μια εντολή του Θεού, ν' αρνηθούν τον κυρίαρχο προορισμό Του ή να δυσφημήσουν το όνομά Του.
English
Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα;
