Ερώτηση
Τι είναι ο πολιτισμικός σχετικισμός;
Απάντηση
Πολιτισμικός σχετικισμός είναι η άποψη πως όλες οι πεποιθήσεις, τα έθιμα και η ηθική σχετίζονται με το πρόσωπο που ζει στο δικό του κοινωνικό πλαίσιο. Με άλλα λόγια, οι έννοιες «σωστό» και «λάθος» είναι συγκεκριμένες εντός ενός πολιτισμικού πλαισίου· αυτό που θεωρείται ηθικό σε μια κοινωνία μπορεί να είναι ανήθικο σε μια άλλη, και καθώς δεν υπάρχει πανανθρώπινο πρότυπο ηθικής, κανένας δεν έχει το δικαίωμα να κρίνει τα έθιμα μιας άλλης κοινωνίας.
Ο πολιτισμικός σχετικισμός είναι ευρέως αποδεκτός στη σύγχρονη ανθρωπολογία. Οι πολιτισμικοί σχετικιστές πιστεύουν ότι όλες οι κουλτούρες αξίζουν καθ' εαυτές και είναι ισότιμες. Η διαφοροποίηση των πολιτισμών, ακόμη και αυτών που περιέχουν αντικρουόμενες ηθικές πεποιθήσεις, δεν πρέπει να θεωρηθεί με τους όρους του ορθού και του εσφαλμένου ή του καλού και του κακού. Οι σημερινοί ανθρωπολόγοι εκτιμούν πως όλες οι κουλτούρες είναι εξίσου αποδεκτές εκφράσεις της ανθρώπινης ύπαρξης, όταν μελετώνται από καθαρώς ουδέτερη οπτική.
Ο πολιτισμικός σχετικισμός συνδέεται στενά με τον ηθικό σχετικισμό, που θεωρεί την αλήθεια ως μεταβαλλόμενη και όχι ως απόλυτη. Αυτό που συνιστά το ορθό και το εσφαλμένο καθορίζεται αποκλειστικά από το πρόσωπο ή την κοινωνία. Από τη στιγμή που η αλήθεια δεν είναι αντικειμενική, δεν μπορεί να υπάρχει αντικειμενικό πρότυπο που εφαρμόζεται σε όλους τους πολιτισμούς. Κανένας δεν μπορεί να πει πως κάποιος άλλος είναι σωστός ή σφάλλει· είναι ζήτημα προσωπικής άποψης και καμία κοινωνία δεν μπορεί να κρίνει μια άλλη κοινωνία.
Ο πολιτισμικός σχετικισμός δεν βλέπει κάτι εκ φύσεως κακό (και τίποτα εκ φύσεως καλό) σε κάθε πολιτισμική έκφραση. Έτσι, οι αρχαίες πρακτικές των Μάγια του αυτό-ακρωτηριασμού και των ανθρωποθυσιών δεν είναι ούτε καλές ούτε κακές· είναι απλά πολιτισμικά διακριτικά στοιχεία παρόμοια με τα αμερικάνικα έθιμα της 4ης Ιουλίου όπου ρίχνουν πυροτεχνήματα. Οι ανθρωποθυσίες και τα πυροτεχνήματα – και τα δύο είναι απλώς διαφορετικά παράγωγα ξεχωριστών κοινωνικοποιήσεων.
Τον Ιανουάριο του 2002, όταν ο πρόεδρος Μπους αναφέρθηκε σε έθνη τρομοκράτες ως τον «άξονα του κακού», οι πολιτισμικοί σχετικιστές εξευτελίστηκαν. Όταν μια κοινωνία χαρακτηρίζει μια άλλη ως «κακή» αποτελεί ανάθεμα για τον σχετικιστή. Το σύγχρονο κίνημα για την «κατανόηση» του ακραίου Ισλάμ –αντί να το μάχεται- αποτελεί σημάδι ότι ο σχετικισμός κερδίζει έδαφος. Ο πολιτισμικός σχετικισμός πιστεύει ότι οι Δυτικοί δεν πρέπει να επιβάλλουν τις ιδέες τους πάνω στον ισλαμικό κόσμο, και σ' αυτήν την πίστη περιλαμβάνεται η ιδέα ότι οι βομβαρδισμοί αυτοκτονίας σε βάρος των πολιτών είναι κάτι κακό. Η ισλαμική πίστη στην αναγκαιότητα του τζιχάντ (αγώνα) είναι τόσο βάσιμη όσο κάθε πίστη στον Δυτικό Πολιτισμό, διαβεβαιώνουν οι σχετικιστές, και μπορεί κανείς να κατηγορήσει την Αμερική για τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου όπως ακριβώς και τους τρομοκράτες.
Οι πολιτισμικοί σχετικιστές γενικώς αντιτίθενται στο ιεραποστολικό έργο. Όταν το ευαγγέλιο εισδύει σε καρδιές και αλλάζει ζωές, ακολουθεί πάντοτε κάποια πολιτισμική αλλαγή. Για παράδειγμα, όταν ο Ντον και η Κάρολ Ρίτσαρντσον ευαγγελίστηκαν το 1962 τη φυλή Σάουι της ολλανδικής Νέας Γουϊνέας , οι Σάουι άλλαξαν. Συγκεκριμένα, σταμάτησαν τα επί μακρόν κρατούντα έθιμα του κανιβαλισμού, και της θυσίας των χηρών στην πυρά κατά την ταφή του συζύγου τους. Οι πολιτισμικοί σχετικιστές μπορεί να κατηγορήσουν τους Ρίτσαρντσον για πολιτισμικό ιμπεριαλισμό αλλά ο περισσότερος κόσμος θα συμφωνούσε πως το τέλος του κανιβαλισμού είναι κάτι καλό (η πλήρης ιστορία της μεταστροφής της φυλής Σάουι, όπως επίσης μια έκθεση της πολιτισμικής αναμόρφωσης, όπως αυτή σχετίζεται με τις ιεραποστολές, καταγράφεται στο βιβλίο του Ντον Ρίτσαρντσον, Ειρήνη Παιδί).
Ως χριστιανοί, εκτιμούμε όλους τους ανθρώπους ασχέτως κουλτούρας διότι αναγνωρίζουμε ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν δημιουργηθεί κατ' εικόνα Θεού (Γένεση 1:27). Αναγνωρίζουμε επίσης ότι η ποικιλομορφία της κουλτούρας είναι όμορφο πράγμα και οι διαφορές στη διατροφή, στην ενδυμασία, στη γλώσσα κ.λπ., θα πρέπει να διατηρηθούν και να εκτιμηθούν. Την ίδια στιγμή, γνωρίζουμε ότι εξαιτίας της αμαρτίας δεν είναι όλες οι πεποιθήσεις και οι πρακτικές εντός μιας κουλτούρας θεοσεβείς ή πολιτισμικά ωφέλιμες. Η αλήθεια δεν είναι υποκειμενική (Ιωάννης 17:17)· η αλήθεια είναι απόλυτη και όντως υπάρχει ένα ηθικό πρότυπο με βάση το οποίο όλοι οι άνθρωποι κάθε πολιτισμού θα καταστούν υπόλογοι (Αποκάλυψη 20:11-12).
Ο σκοπός μας ως ιεραπόστολοι δεν είναι να δυτικοποιήσουμε τον κόσμο. Αντιθέτως, είναι να φέρουμε το ευαγγέλιο της σωτηρίας εν Χριστώ στον κόσμο. Το μήνυμα του ευαγγελίου θα φέρει κοινωνική αναμόρφωση στο βαθμό που, κάθε κοινωνία της οποίας οι πρακτικές είναι ενάντιες στο ηθικό πρότυπο του Θεού θ' αλλάξουν – ειδωλολατρία, πολυγαμία και δουλεία, για παράδειγμα, θα φτάσουν στο τέλος τους καθώς θα κυριαρχήσει ο λόγος του Θεού (δες Πράξεις 19). Σε ζητήματα που είναι ουδέτερα ως προς την ηθική, οι ιεραπόστολοι επιδιώκουν να διατηρήσουν και να τιμήσουν την κουλτούρα των ανθρώπων που υπηρετούν.
English
Τι είναι ο πολιτισμικός σχετικισμός;
