Ερώτηση
Τι είναι η ασφάλεια υπό όρους;
Απάντηση
«Ασφάλεια υπό όρους» είναι ένας θεολογικός όρος που αναφέρεται στη σωτηρία των πιστών εν Χριστώ Ιησού. Πρόκειται για το χαρακτηριστικό της σταθερότητας της πίστης στη σωτηρία του χριστιανού. Με άλλα λόγια, η σωτηρία του χριστιανού είναι «ασφαλής υπό όρους». Αυτό προκαλεί το ερώτημα: υπό ποίους όρους είναι ασφαλής η σωτηρία του πιστού; Οι υποστηρικτές της ασφάλειας υπό όρους ισχυρίζονται ότι η σωτηρία εξαρτάται από το αν κάποιος θα μείνει πιστός ως το τέλος. Για να χρησιμοποιήσουμε μια αναλογία που χρησιμοποιεί η Γραφή, ο αθλητής πρέπει να τελειώσει τον αγώνα για να λάβει το βραβείο. Αυτοί που ασπάζονται το δόγμα της ασφάλειας υπό όρους χρησιμοποιούν για υποστήριξη τέτοιες βιβλικές περικοπές, όπως οι ακόλουθες:
«Και θα σηκωθούν πολλοί ψευδοπροφήτες, και θα πλανήσουν πολλούς. Και επειδή η ανομία θα πληθύνει, η αγάπη των πολλών θα ψυχρανθεί. Εκείνος, όμως, που θα έχει υπομείνει μέχρι τέλους, θα σωθεί.» (Ματθαίος 24:11-13)
«Άρα, λοιπόν, αδελφοί, είμαστε χρεώστες, όχι στη σάρκα, ώστε να ζούμε σύμφωνα με τη σάρκα. Επειδή, αν ζείτε σύμφωνα με τη σάρκα πρόκειται να πεθάνετε, αν όμως διαμέσου τού Πνεύματος θανατώνετε τις πράξεις του σώματος, θα ζήσετε. Επειδή όσοι διοικούνται από το Πνεύμα του Θεού, αυτοί είναι γιοι του Θεού.» (Ρωμαίους 8:12-14).
«Σας φανερώνω δε αδελφοί, το ευαγγέλιο που σας κήρυξα, το οποίο και παραλάβατε, στο οποίο και στέκεστε, διαμέσου του οποίου και σώζεστε, με ποιον τρόπο σας το κήρυξα, αν το τηρείτε· εκτός αν πιστέψατε μάταια.» (Α΄ Κορινθίους 15:1-2)
«Μην πλανιέστε, ο Θεός δεν εμπαίζεται· επειδή, ό,τι αν σπείρει ο άνθρωπος, αυτό και θα θερίσει· για τον λόγο ότι αυτός που σπέρνει στη σάρκα του θα θερίσει από τη σάρκα φθορά· αλλά εκείνος που σπέρνει στο Πνεύμα θα θερίσει από το Πνεύμα αιώνια ζωή. Και ας μην αποκάμνουμε πράττοντας το καλό, επειδή αν δεν αποκάμνουμε θα θερίσουμε στον πρέποντα καιρό.» (Γαλάτας 6:7-9).
Οι περικοπές αυτές, όπως και κάποιες άλλες, δείχνουν το χαρακτηριστικό της υπό όρους σωτηρίας των πιστών. Σε κάθε μία από αυτές τις περικοπές, ο βιβλικός συγγραφέας (υπό την έμπνευση του Αγίου Πνεύματος) χρησιμοποιεί υποθετική γλώσσα (π.χ., αν υπομείνετε, θα σωθείτε) για να τονίσει τη φύση της ασφάλειας του πιστού εν Χριστώ. Προκειμένου ο πιστός να διασφαλίσει την ασφάλεια της σωτηρίας του πρέπει: 1) να υπομείνει ως το τέλος· 2) να ζήσει δια του Πνεύματος· 3) να μείνει πιστός στον κηρυχθέντα λόγο· και 4) να σπείρει στο Πνεύμα. Δεν είναι ότι το δώρο της σωτηρίας είναι ελλιπές αλλά ότι ο πιστός πρέπει ν' αγωνιστεί σοβαρά για να παραμείνει πιστός. Με τα λόγια του Παύλου, «με φόβο και τρόμο να κατεργάζεστε τη δική σας σωτηρία» (Φιλιππησίους 2:12).
Με δεδομένη τη βαρύτητα της βιβλικής μαρτυρίας, φαίνεται πως η άποψη της ασφάλειας υπό όρους είναι αδιαμφισβήτητη. Πώς μπορεί κάποιος ν' αμφισβητήσει την ιδέα ότι ο πιστός πρέπει να παραμείνει πιστός ως το τέλος για τη διασφάλιση της σωτηρίας του; Υπάρχει όμως και μια άλλη πλευρά σ' αυτήν τη συζήτηση. Είναι η παλαιόθεν θεολογική συζήτηση μεταξύ αρμινιανών (αυτών που κρατούν τη θέση της υπό όρους ασφάλειας) και των καλβινιστών (αυτών που κρατούν τη θέση που αποκαλείται «αιώνια» ασφάλεια ή διατήρηση των αγίων). Εκεί που οι αρμινιανοί μπορούν ν' αναφέρουν δεκάδες βιβλικές περικοπές που δείχνουν την υπό όρους ασφάλεια του πιστού, οι καλβινιστές μπορούν εξίσου να δείξουν πολλές βιβλικές περικοπές που υποστηρίζουν την άποψη της αιώνιας ασφάλειας, όπως οι ακόλουθες:
«Επειδή θα σηκωθούν ψευδόχριστοι και ψευδοπροφήτες, και θα δείξουν μεγάλα σημεία και τέρατα ώστε να πλανήσουν, αν είναι δυνατόν, και τους εκλεκτούς.» (Ματθαίος 24:24)
«Επειδή, είμαι πεπεισμένος ότι ούτε θάνατος ούτε ζωή ούτε άγγελοι ούτε αρχές ούτε δυνάμεις ούτε παρόντα ούτε μέλλοντα ούτε ύψωμα ούτε βάθος ούτε κάποια άλλη κτίση θα μπορέσει να μας χωρίσει από την αγάπη του Θεού, η οποία υπάρχει στον Ιησού Χριστό τον Κύριό μας.» (Ρωμαίους 8:38-39)
«Και εγώ δίνω σ' αυτά αιώνια ζωή· και δεν θα χαθούν στον αιώνα, και κανένας δεν θα τα αρπάξει από το χέρι μου. Ο Πατέρας μου, ο οποίος μου τα έδωσε, είναι μεγαλύτερος από όλους· και κανένας δεν μπορεί να τα αρπάξει από το χέρι τού Πατέρα μου.» (Ιωάννης 10:28-29)
«Στον οποίο κι εσείς ελπίσατε, όταν ακούσατε τον λόγο της αλήθειας, το ευαγγέλιο της σωτηρίας σας· στον οποίο και καθώς πιστέψατε σφραγιστήκατε με το Άγιο Πνεύμα της υπόσχεσης· που είναι ο αρραβώνας της κληρονομιάς μας, μέχρι την απολύτρωση του λαού του που αποκτήθηκε, σε έπαινο της δόξας του.» (Εφεσίους 1:13-14)
Θα μπορούσαν ν' αναφερθούν κι άλλες περικοπές που αναφέρουν την αιώνια ασφάλεια του αληθούς ακόλουθου του Χριστού. Για κάθε μία από τις παραπάνω περικοπές , ένα πράγμα διακρίνεται –η αιώνια ασφάλεια του πιστού δεν έχει καθόλου σχέση με την προσωπική του προσπάθεια αλλά βασίζεται στη χάρη του Θεού που τον διατηρεί, ενώ οι περικοπές που υποστηρίζουν την ασφάλεια υπό όρους, φαίνεται να εστιάζουν στην ικανότητα του χριστιανού να παραμείνει πιστός.
Πώς θα διαχειριστούμε όλα αυτά; Διδάσκει η Αγία Γραφή και την υπό όρους ασφάλεια και την αιώνια; Η απάντηση είναι "όχι". Ωστόσο θα πρέπει να είμαστε ικανοί να συμβιβάσουμε τις περικοπές που μιλούν για τον χριστιανό που πρέπει να μείνει πιστός με τις περικοπές που μιλούν για τον Θεό που διατηρεί τον πιστό ως το τέλος. Η απάντηση βρίσκεται όταν κοιτάξουμε αυτό που οι θεολόγοι αποκαλούν τα δόγματα της χάρης. Τα δόγματα της χάρης έχουν εναλλακτικά ονομαστεί τα πέντε σημεία του καλβινισμού (ένας εσφαλμένος χαρακτηρισμός καθώς ο Καλβίνος ποτέ δεν έκανε λόγο για «πέντε σημεία»). Να ποια είναι τα δόγματα της χάρης:
Πλήρης εξαχρείωση: Σύμφωνα με την αρχική αμαρτία, ο άνθρωπος γεννιέται ολοκληρωτικά εξαχρειωμένος και είναι αδύναμος να κάνει κάτι να ευαρεστήσει τον Θεό, ούτε Τον αναζητεί.
Απόλυτη εκλογή: Εξαιτίας της πλήρους εξαχρείωσης του ανθρώπου, ο Θεός πρέπει να επέμβει για να εξασφαλίσει τη σωτηρία του πιστού. Ο Θεός το πραγματοποιεί αυτό εκλέγοντάς τον απόλυτα (τουτέστιν, ο άνθρωπος δεν συμμετέχει καθόλου) στη σωτηρία.
Περιορισμένος εξιλασμός: Προκειμένου ο Θεός να δεχθεί εκείνους που έχει εκλέξει προς σωτηρία, πρέπει να γίνει εξιλασμός για να ικανοποιηθεί η δίκαιη κρίση του Θεού πάνω στην αμαρτία. Ο Θεός τον πραγματοποίησε δια της θυσίας του Γιου Του, του Ιησού Χριστού.
Ακαταμάχητη χάρη: Ο Θεός εφαρμόζει τα καλά στοιχεία της σωτηρίας σε «πραγματικό χρόνο» φέρνοντας κυριαρχικά τους εκλεκτούς Του κοντά Του με την αναγεννητική δύναμη του Αγίου Πνεύματος. Αυτό πραγματοποιείται δια του κηρύγματος του ευαγγελίου.
Η καρτερικότητα των αγίων: Η σωτηρία που πραγματοποίησε ο Θεός για τους πιστούς διατηρείται ως το τέλος, καθώς ο Θεός διατηρεί και αγιάζει τους εκλεκτούς Του ως το τέλος.
Προκειμένου να εκτιμήσουμε κατά πόσον ή όχι η σωτηρία του πιστού είναι ασφαλής υπό όρους ή αιωνίως ασφαλής, θα πρέπει κάποιος πρώτα ν' ασχοληθεί με τα πέντε προαναφερθέντα σημεία, τα δόγματα της χάρης. Η καρτερικότητα των αγίων δεν είναι ένα δόγμα που στέκεται μόνο του, αλλά εξαρτάται λογικά από τα τέσσερα άλλα. Το θεμέλιο των δογμάτων της χάρης είναι το πρώτο σημείο, η πλήρης εξαχρείωση, η οποία αν είναι αληθής, τα τέσσερα άλλα σημεία πρέπει απαραιτήτως ν' ακολουθήσουν. Η Γραφή αναμφίβολα διδάσκει ότι ο άνθρωπος είναι από μόνος του τελείως ανίκανος να έρθει στον Θεό για σωτηρία (Ματθαίος 19:25-26, Ιωάννης 6:44, Ρωμαίους 3:10-18).
Οι κριτικοί του καλβινισμού και των δογμάτων της χάρης θα ισχυριστούν ότι αν διδάξουμε αυτά τα δόγματα, η αγιότητα και η ευσέβεια θα χαθούν. Με άλλα λόγια, αν η σωτηρία είναι αιωνίως ασφαλής, τι είναι αυτό που συγκρατεί έναν πιστό από του ν' αμαρτάνει με τη θέλησή του; Ο απόστολος Παύλος έθεσε το ίδιο ερώτημα στη Ρωμαίους 6:1. Η απάντηση του Παύλου είναι πως η αμαρτία δεν είναι συμβατή με την καινούρια εν Χριστώ ζωή (Ρωμαίους 6:2-4). Μακριά από το να υιοθετήσουμε ανοχή απέναντι στην αμαρτία, τα δόγματα της χάρης πραγματικά παρακινούν σε μεγαλύτερη ευσέβεια παρά το δόγμα της υπό όρους σωτηρίας. Οι πουριτανοί, γνωστοί για την ευσέβειά τους και την αυστηρή τους προσήλωση στην άγια ζωή, ήσαν κυρίως καλβινιστές. Στα δόγματα της χάρης, η ευσέβεια θεωρείται ως η ευγνώμων ανταπόκριση του πιστού για τη θαυμάσια χάρη του Θεού στη σωτηρία (Ρωμαίους 12:1-2). Αυτά τα δόγματα, αν κάποιος τα κρατήσει και τα πιστέψει σωστά, καθιστά τα έργα που κάνει την ανταπόκριση της αληθινής αγάπης απέναντι στον γεμάτο χάρη Θεό μας, που μας αγάπησε τόσο, ώστε να μας σώσει από την αμαρτία και τη μιζέρια. Η Κατήχηση της Χαϊδελβέργης (ένα από τα πρώτα ομολογιακά κείμενα της Μεταρρύθμισης κι ένα εργαλείο διδασκαλίας για παιδιά και νέους πιστούς) διαιρείται σε τρία τμήματα: Η αθλιότητα του ανθρώπου (η αμαρτωλή μας κατάσταση)· η απελευθέρωση του ανθρώπου (η ενέργεια της χάρης του Θεού που σώζει δια του Ιησού Χριστού)· και η ευγνωμοσύνη (η δική μας ανταπόκριση στη χάρη του Θεού, η οποία ταυτόχρονα σκιαγραφεί την οφειλή μας ως χριστιανοί).
Έτσι, αν δεχθούμε την υπόθεση ότι τα δόγματα της χάρης είναι αληθή (τ.ε. βιβλικά), τότε πώς τα συμβιβάζουμε με όλες τις περικοπές που φαίνεται να εκφράζουν την υπό όρους ασφάλεια; Η σύντομη απάντηση είναι ότι εμείς οι πιστοί διατηρούμαστε (παραμένουμε πιστοί ως το τέλος) διότι ο Θεός μας διατηρεί. Για να το θέσουμε αλλιώς, αν δεν κάνουμε τίποτα για να λάβουμε ή κερδίσουμε τη σωτηρία μας (η σωτηρία είναι δώρο της χάρης του Θεού), τότε πώς μπορούμε να χάσουμε τη σωτηρία μας; Η υπό όρους ασφάλεια είναι αποδεκτή μόνον από εκείνους οι οποίοι επιπρόσθετα πιστεύουν ότι κάπως συμμετέχουν στη σωτηρία τους αρχικά (το οποίο υπονοεί λογικά η αρμινιανή θεολογία). Αλλά αυτό αντικρούει σε περικοπές όπως η Εφεσίους 2:8-9: «Επειδή, κατά χάρη είστε σωσμένοι διαμέσου της πίστης· κι αυτό δεν είναι από σας· είναι δώρο του Θεού· όχι από έργα, ώστε να μη καυχηθεί κάποιος.» το οποίο διαβεβαιώνει καθαρά ότι δεν συνεισφέρουμε απολύτως καθόλου στη σωτηρία μας· ακόμη και η απαραίτητη πίστη για να λάβουμε το δώρο της χάρης είναι καθ' εαυτή ένα δώρο του Θεού.
Ο αρμινιανισμός δίνει στον άνθρωπο έναν λόγο για να καυχηθεί στο τέλος. Αν με τη συνεργασία μου με το Πνεύμα του Θεού εγώ παραμένω πιστός ως το τέλος, μπορώ να καυχηθώ (λίγο) για το πώς κατάφερα να μείνω στον αγώνα και να τον τελειώσω. Δεν θα υπάρχει όμως καύχηση στον Ουρανό παρά μόνο καύχηση εν Κυρίω (Α΄ Κορινθίους 1:31). Το δόγμα της υπό όρους ασφάλειας δεν είναι βιβλικό· η Βίβλος είναι τελείως σαφής ότι καρτερούμε διότι ο Θεός μας διατηρεί.
English
Τι είναι η ασφάλεια υπό όρους;
