Ερώτηση
Πότε επιτρέπεται στον χριστιανό η πολιτική ανυπακοή;
Απάντηση
Αυτοκράτορας τής Ρώμης από το 54 μ.Χ έως το 68 μ.Χ. ήταν ο Νέρων Κλαύδιος Καίσαρ Αύγουστος Γερμανικός, γνωστός απλά ως Νέρων. Ο αυτοκράτορας είναι γνωστό πως δεν ήταν ευσεβής άνθρωπος και αναμίχθηκε σε διάφορες έκνομες πράξεις, μία εκ των οποίων ήταν ο γάμος με ομόφυλο. Το 64 μ.Χ. συνέβη στην Ρώμη μεγάλη πυρκαγιά με τον ίδιο τον Νέρωνα να θεωρείται ύποπτος για εμπρησμό. Ο συγκλητικός και ιστορικός Τάκιτος έγραψε στα κείμενά του, «Για να απαλλαγεί από την αναφορά [ότι προκάλεσε εμπρησμό], ο Νέρων έδεσε την ενοχή και επέφερε τα πλέον έντονα βασανιστήρια σε μια τάξη ανθρώπων που την απεχθάνονταν για τα βδελύγματά της, που αποκαλούνταν χριστιανοί από το ευρύ κοινό.» (Χρονικά, XV)
Ο απόστολος Παύλος έγραψε την προς Ρωμαίους επιστολή του ενώ διοικούσε ο Νέρων. Ενώ θα προσδοκούσε κάποιος να ενθαρρύνει ο Παύλος τους χριστιανούς στην Ρώμη να εγερθούν ενάντια στον καταπιεστή ηγεμόνα, αντιθέτως στο κεφάλαιο 13 διαβάζουμε:
«Κάθε άνθρωπος να υποτάσσεται στις εξουσίες που βρίσκονται πάνω απ’ αυτόν, γιατί δεν υπάρχει θεσμός εξουσίας που να μην έχει την προέλευσή του από τον Θεό. Και οι εξουσίες που υπάρχουν έχουν θεσμοθετηθεί από τον Θεό. Επομένως, όποιος εναντιώνεται στην εξουσία, σημαίνει πως έχει στραφεί ενάντια στην τάξη που έχει οριστεί από τον Θεό. Κι όσοι εναντιωθούν στην τάξη αυτή, θα υποστούν τις συνέπειες. Γιατί οι άρχοντες δεν είναι το φόβητρο γι’ αυτούς που κάνουν τα καλά έργα, μα τα κακά. Θέλεις, συνεπώς, να μη φοβάσαι την εξουσία; Κάνε το καλό και θα δεχτείς έπαινο απ’ αυτήν. Γιατί η εξουσία είναι όργανο στην υπηρεσία τού Θεού για το καλό σου. Αν όμως κάνεις το κακό, τότε να φοβάσαι, καθόσον δεν φοράει άσκοπα το σπαθί, γιατί είναι πράγματι όργανο στην υπηρεσία τού Θεού, εξουσιοδοτημένο να εκφράζει την οργή του και να τιμωρεί όποιον κάνει το κακό. Για τον λόγο αυτόν, είναι ανάγκη να υποτάσσεστε, όχι μονάχα για να αποφύγετε την τιμωρία, αλλά και για να έχετε ήσυχη τη συνείδησή σας. Εξάλλου, γι’ αυτό και πληρώνετε φόρους, επειδή οι φορείς τής εξουσίας είναι εκτελεστικά όργανα τού Θεού, προσηλωμένα σ’ αυτόν ακριβώς τον σκοπό. Ξεπληρώστε, λοιπόν, σε όλους τις οφειλές σας: Σ’ εκείνον που οφείλετε φόρο, τον φόρο. Σ’ εκείνον που οφείλετε τον δασμό, τον δασμό. Εκείνον που οφείλετε να σέβεστε, να τον σέβεστε. Εκείνον που οφείλετε να τιμάτε, να τον τιμάτε. (Ρωμαίους 13:1-7, μτφρ. ΛΟΓΟΥ)
Ακόμη και υπό την ηγεμονία τού αδίστακτου και ασεβή αυτοκράτορα, ο Παύλος, γράφοντας με την έμπνευση τού Αγίου Πνεύματος, λέει στους αναγνώστες του να υποτάσσονται στην Κυβέρνηση. Δηλώνει, ακόμη, ότι δεν υπάρχει εξουσία παρά αυτή που ο Θεός έχει θεμελιώσει και πως οι ηγέτες υπηρετούν τον Θεό ασκώντας το πολιτικό τους λειτούργημα.
Ο Πέτρος γράφει το ίδιο σχεδόν πράγμα σε μία από τις δύο επιστολές του στην Καινή Διαθήκη:
«Υποταχτείτε σε κάθε ανθρώπινη εξουσία για χάρη τού Κυρίου· είτε για βασιλιά πρόκειται, ως ανώτατο άρχοντα· είτε για τοπικούς άρχοντες πρόκειται, ως εξουσιοδοτημένα απ’ αυτόν όργανα για την τιμωρία τών κακοποιών και την επιβράβευση όσων κάνουν το καλό. Γιατί το θέλημα τού Θεού είναι να ζείτε έτσι, ώστε με τις καλές σας πράξεις να αποστομώνετε τους ανόητους εκείνους ανθρώπους που βρίσκονται σε άγνοια. Κι αυτό να το κάνετε σαν άνθρωποι ελεύθεροι, όχι όμως χρησιμοποιώντας την ελευθερία σαν μέσο απόκρυψης της κακίας, μα ως δούλοι τού Θεού. Όλους να τους υπολήπτεστε. Αυτούς που αποτελούν την αδελφότητα τών πιστών να τους αγαπάτε. Τον Θεό να τον σέβεστε. Τον βασιλιά να τον υπολήπτεστε.» (Α΄ Πέτρου 2:13-17, μτφρ. ΛΟΓΟΥ).
Τόσο η διδασκαλία τού Παύλου όσο και του Πέτρου έχουν οδηγήσει χριστιανούς σε μερικά ερωτήματα που αφορούν την πολιτική ανυπακοή. Ο Παύλος και ο Πέτρος εννοούν ότι πρέπει οι χριστιανοί να υποτάσσονται πάντοτε σε οποιεσδήποτε κυβερνητικές εντολές, ασχέτως του τι τους ζητούν να κάνουν;
Μία σύντομη ματιά σε διάφορες θεωρήσεις πολιτικής ανυπακοής
Υπάρχουν τουλάχιστον τρεις γενικές τοποθετήσεις στο ζήτημα τής πολιτικής ανυπακοής. Η θεώρηση τού αναρχικού λέει ότι μπορεί κάποιος να επιλέγει την ανυπακοή προς την Κυβέρνηση οποτεδήποτε του αρέσει και οποτεδήποτε αισθάνεται ότι δικαιώνεται προσωπικά ενεργώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο. Μια τέτοια στάση δεν υποστηρίζεται καθόλου βιβλικά, όπως μαρτυρεί η περικοπή τού Παύλου στην Ρωμαίους 13.
Η ακραία πατριωτική θεώρηση λέει ότι πρέπει πάντοτε να ακολουθούμε και υπακούμε την χώρα μας, ασχέτως εντολής. Όπως αμέσως θα δείξουμε, και αυτή η άποψη δεν υποστηρίζεται βιβλικά. Αλλά και δεν υποστηρίζεται από την ιστορία τών εθνών. Για παράδειγμα, κατά την διάρκεια τής δίκης τής Νυρεμβέργης, οι δικηγόροι που υπερασπίζονταν τους εγκληματίες πολέμου Ναζί επιχείρησαν να χρησιμοποιήσουν την υπεράσπιση ότι οι πελάτες τους ακολουθούσαν μόνο τις άμεσες εντολές τής Κυβέρνησης και συνεπώς δεν μπορούσαν να είναι υπεύθυνοι για τις πράξεις τους. Ένας, όμως, από τους δικαστές κατέρριψε το επιχείρημά τους θέτοντας το απλό ερώτημα: «Αλλά κύριοι, δεν υπάρχει ένας νόμος υπεράνω των νόμων μας;»
Η θέση που κρατάνε οι Γραφές είναι αυτή της βιβλικής υποταγής, όπου επιτρέπεται στον χριστιανό να διαπράξει πολιτική ανυπακοή προς την Κυβέρνηση αν αυτή εντέλλεται κάτι κακό, όπως όταν ζητάει από τον χριστιανό να ενεργήσει με τρόπο που είναι αντίθετος στις ξεκάθαρες διδασκαλίες και απαιτήσεις τού λόγου τού Θεού.
Πολιτική ανυπακοή — Βιβλικά παραδείγματα
Στην Έξοδο 1, ο Αιγύπτιος Φαραώ έδωσε την ξεκάθαρη εντολή σε δύο Εβραίες μαίες να σκοτώνουν κάθε αρσενικό μωρό που γεννούσαν οι Εβραίες. Ένας ακραίος πατριώτης θα εκτελούσε την κυβερνητική εντολή, ωστόσο η Γραφή λέει ότι οι μαίες δεν υπάκουσαν τον Φαραώ, «Και οι μαμές φοβήθηκαν τον Θεό, και δεν έκαναν όπως είχε πει σ’ αυτές ο βασιλιάς τής Αιγύπτου, αλλά άφηναν τα αρσενικά να ζουν» (Έξοδος 1:17). Η Γραφή λέει ακόμη πως οι μαίες είπαν ψέματα στον Φαραώ σχετικά με το γιατί άφηναν τα παιδιά να ζουν· ωστόσο, αν και είπαν ψέματα και δεν υπάκουσαν την Κυβέρνηση, «Ο Θεός αγαθοποιούσε τις μαμές· και ο λαός πληθυνόταν, και δυναμωνόταν υπερβολικά. Και επειδή οι μαμές φοβόνταν τον Θεό, έκανε σ’ αυτές σπίτια» (Έξοδος 1:20-21).
Στον Ιησού του Ναυή, κεφάλαιο 2, η Ραάβ παράκουσε ευθέως την εντολή τού βασιλιά τής Ιεριχώ να παραδώσει τους Ισραηλίτες κατασκόπους που είχαν εισέλθει στην πόλη για να αποκομίσουν πληροφορίες που σχετίζονταν με την μάχη. Αντ’ αυτού, τους κατέβασε με ένα σχοινί για να δραπετεύσουν. Αν και η Ραάβ έλαβε μια ξεκάθαρη εντολή από τους υψηλόβαθμους αξιωματούχους τής Κυβέρνησης, αντιστάθηκε σ’ αυτήν και σώθηκε από την καταστροφή τής πόλης όταν ο Ιησούς του Ναυή και ο στρατός τού Ισραήλ την κατέστρεψε.
Το βιβλίο Α΄ Σαμουήλ καταγράφει μια διαταγή που έδωσε ο βασιλιάς Σαούλ κατά την διάρκεια μιας στρατιωτικής επιχείρησης, όπου κανένας δεν μπορούσε να φάει μέχρις ότου ο Σαούλ κέρδιζε την μάχη αυτήν εναντίον των Φιλισταίων. Ο Ιωνάθαν, όμως, ο γιος τού Σαούλ που δεν είχε ακούσει την διαταγή, έφαγε μέλι για να αναζωογονηθεί από την σκληρή μάχη που είχε δώσει ο στρατός. Όταν το έμαθε αυτό ο Σαούλ, διέταξε τον θάνατο τού γιου του. Ο λαός όμως αντιστάθηκε στον Σαούλ και την διαταγή του και έσωσε τον Ιωνάθαν από την εκτέλεσή του (Α΄ Σαμουήλ 14:45).
Στο Α΄ Βασιλέων 18 συναντάμε ένα άλλο παράδειγμα πολιτικής ανυπακοής σε σχέση με την βιβλική υποταγή. Το κεφάλαιο αυτό συστήνει εν συντομία έναν άνδρα που τον έλεγαν Οβαδία, ο οποίος «φοβόταν υπερβολικά τον Κύριο». Όταν η βασίλισσα Ιεζάβελ σκότωνε τους προφήτες τού Θεού, ο Οβαδία πήρε εκατό από αυτούς και τους έκρυψε για να επιζήσουν. Αυτή η πράξη ήταν μια ξεκάθαρη αψήφιση τής βούλησης τής ηγεμονικής εξουσίας.
Στο Β΄ Βασιλέων καταγράφεται η μόνη προφανώς αποδεκτή ανταρσία ενάντια σε αξιωματούχο κυβερνητικό ηγεμόνα. Η Γοθολία, η μητέρα τού Οχοζία, άρχισε να εξοντώνει το βασιλικό σπέρμα τού οίκου τού Ιούδα. Η κόρη τού βασιλιά, όμως, έκλεψε τον Ιωάς, γιο του Οχοζία, και τον έκρυψε από την Γοθολία έτσι ώστε να διαφυλαχθεί το γενεαλογικό δέντρο. Έξι χρόνια αργότερα, ο Ιωδαέ συγκέντρωσε άνδρες γύρω του, ανακήρυξε τον Ιωάς βασιλιά και θανάτωσε την Γοθολία.
Ο Δανιήλ καταγράφει μερικά περιστατικά πολιτικής ανυπακοής. Το πρώτο βρίσκεται στο κεφάλαιο 3 όπου ο Σεδράχ, ο Μισάχ και ο Αβδενεγώ αρνήθηκαν να προσκυνήσουν το χρυσό είδωλο παρακούοντας την διαταγή τού βασιλιά Ναβουχοδονόσορ. Το δεύτερο βρίσκεται στο κεφάλαιο 6 όπου ο Δανιήλ αψηφά το διάταγμα τού βασιλιά Δαρείου που απαγόρευε την προσευχή στον οιονδήποτε εκτός από τον βασιλιά. Και στις δύο περιστάσεις ο Θεός διέσωσε τον λαό Του από την τιμωρία τού επιβληθέντος θανάτου.
Στην Καινή Διαθήκη, το βιβλίο τών Πράξεων καταγράφει την πολιτική ανυπακοή του Πέτρου και του Ιωάννη προς τις εξουσίες που είχαν δύναμη εκείνον τον καιρό. Αφού ο Πέτρος θεράπευσε τον άνδρα που γεννήθηκε παράλυτος, ο Πέτρος και ο Ιωάννης συνελήφθησαν διότι κήρυτταν τον Ιησού και φυλακίστηκαν. Οι θρησκευτικές εξουσίες ήταν αποφασισμένες να τους σταματήσουν για να μην κηρύττουν τον Ιησού· ο Πέτρος όμως είπε, «Αν είναι δίκαιο μπροστά στον Θεό, να ακούμε εσάς μάλλον παρά τον Θεό, κρίνετέ το εσείς, επειδή εμείς δεν μπορούμε να μη λέμε όσα είδαμε και ακούσαμε» (Πράξεις 4:19-20). Αργότερα οι κυβερνήτες αντιμετώπισαν τους αποστόλους ξανά και τους υπενθύμισαν την διαταγή να μην διδάσκουν για τον Ιησού, αλλά ο Πέτρος απάντησε, «Πρέπει να πειθαρχούμε στον Θεό μάλλον παρά στους ανθρώπους» (Πράξεις 5:29).
Ένα τελευταίο παράδειγμα πολιτικής παρακοής συναντάμε στο βιβλίο τής Αποκάλυψης όπου ο Αντίχριστος διατάζει όλους τους ζώντες κατά την διάρκεια τών εσχάτων καιρών να λατρεύσουν την εικόνα του. Αλλά ο απόστολος Ιωάννης που έγραψε την Αποκάλυψη, δηλώνει ότι εκείνοι που γίνονται χριστιανοί εκείνον τον καιρό δεν θα υπακούσουν τον Αντίχριστο και την Κυβέρνησή του και θα αρνηθούν να λατρεύσουν την εικόνα (Αποκάλυψη 13:15), όπως οι σύντροφοι τού Δανιήλ παραβίασαν το διάταγμα τού Ναβουχοδονόσορ να λατρεύσουν το είδωλό του.
Πολιτική ανυπακοή — Συμπέρασμα
Τι συμπεράσματα μπορούμε να εξάγουμε από τα παραπάνω βιβλικά περιστατικά; Οι κατευθυντήριες γραμμές για την πολιτική ανυπακοή ενός χριστιανού μπορούν να συνοψιστούν ως ακολούθως:
• Οι χριστιανοί πρέπει να αντιστέκονται σε μια Κυβέρνηση που διατάζει ή υποχρεώνει την διάπραξη κάποιου κακού και πρέπει να εργάζονται χωρίς την χρήση βίας στο πλαίσιο τών νόμων τής χώρας τους για ν’ αλλάξουν την Κυβέρνηση που επιτρέπει το κακό.
• Επιτρέπεται η πολιτική ανυπακοή όταν οι νόμοι τής Κυβέρνησης ή οι εντολές της παραβιάζουν ευθέως τους νόμους και τις εντολές τού Θεού.
• Αν ένας χριστιανός παρακούει μια κακή Κυβέρνηση, θα πρέπει να αποδεχτεί την τιμωρία τής Κυβέρνησης αυτής για τις ενέργειές του εκτός εάν μπορεί να διαφύγει από αυτήν.
• Επιτρέπεται βεβαίως στους χριστιανούς να εργάζονται για την εγκατάσταση ηγετών μιας νέας Κυβέρνησης στο πλαίσιο τών ισχυόντων νόμων.
Τέλος, οι χριστιανοί οφείλουν να προσεύχονται για τους ηγέτες τους και να ζητούν ο Θεός να επέμβει στην ώρα Του για να αλλάξει κάθε μονοπάτι ασέβειας που αυτοί επιδιώκουν: «Παρακαλώ, λοιπόν, πρώτα απ’ όλα να κάνετε δεήσεις, προσευχές, παρακλήσεις, ευχαριστίες, για όλους τούς ανθρώπους, για βασιλιάδες, και όλους εκείνους που είναι σε αξιώματα, ώστε να ζούμε βίο ατάραχο και ήσυχο με κάθε ευσέβεια και σεμνότητα» (Α΄ Τιμόθεον 2:1-2).
English
Πότε επιτρέπεται στον χριστιανό η πολιτική ανυπακοή;
