Ερώτηση
Τι λέει η Αγία Γραφή σχετικά με τον καπιταλισμό;
Απάντηση
Το λεξικό ορίζει τον καπιταλισμό ως «ένα οικονομικό σύστημα που χαρακτηρίζεται από ιδιωτική ή εταιρική ιδιοκτησία κεφαλαιακών αγαθών, από επενδύσεις που γίνονται με ιδιωτική πρωτοβουλία και από τιμές, παραγωγή και διανομή αγαθών που γίνονται κυρίως ανταγωνιστικά σε μια ελεύθερη αγορά». Ενώ η Αγία Γραφή δεν αναφέρει κατά λέξη τον καπιταλισμό (κεφαλαιοκρατία), μιλάει αρκετά για οικονομικά ζητήματα. Για παράδειγμα, ολόκληρα τμήματα του βιβλίου των Παροιμιών και πολλές από τις παραβολές του Ιησού σχετίζονται με οικονομικά ζητήματα. Ως τέτοια, μαθαίνουμε ποια στάση πρέπει να κρατάμε απέναντι στον πλούτο και πώς ένας χριστιανός οφείλει να χειρίζεται τα οικονομικά του. Η Αγία Γραφή μας παρέχει, επίσης, περιγραφή της ανθρώπινης φύσης που μας βοηθάει να αξιολογήσουμε την πιθανή επιτυχία ή αποτυχία ενός οικονομικού συστήματος στην κοινωνία.
Καθώς τα οικονομικά είναι μια περιοχή όπου λαμβάνουν χώρα πολλά πράγματα της καθημερινής μας ζωής, πρέπει να τα αξιολογούμε από βιβλική άποψη. Όταν χρησιμοποιούμε την Αγία Γραφή ως το πλαίσιο που κινούμαστε, αρχίζουμε να διαμορφώνουμε το πρότυπο για μια κυβέρνηση και μια οικονομία που απελευθερώνει το ανθρώπινο δυναμικό και περιορίζει την ανθρώπινη αμαρτωλότητα. Στη Γένεση 1:28, ο Θεός καλεί τον άνθρωπο να καθυποτάξει τη γη και να κυριαρχήσει πάνω της. Μια πτυχή αυτής της προοπτικής είναι ότι οι άνθρωποι μπορούν να έχουν περιουσία πάνω στην οποία ασκούν την κυριαρχία τους. Από τη στιγμή που έχουμε βούληση και δικαιώματα ιδιωτικής περιουσίας, μπορούμε να ισχυριστούμε ότι δικαιούμαστε να έχουμε την ελευθερία ν' ανταλλάξουμε την ιδιωτική περιουσία σε μια ελεύθερη αγορά όπου αγαθά και υπηρεσίες μπορούν ν' ανταλλάσσονται.
Σύμφωνα με τη φθορά της αμαρτίας, όμως, πολλά μέρη του κόσμου έχουν καταστεί τόποι παρακμής και έλλειψης. Αν και ο Θεός μας έχει δώσει κυριαρχία πάνω στη Δημιουργία Του, οφείλουμε να είμαστε καλοί διαχειριστές των πηγών που έχουμε στη διάθεσή μας. Ιστορικά, το σύστημα της ελεύθερης οικονομίας έχει παράσχει το μεγαλύτερο ποσοστό ελευθερίας και τα πλέον αποτελεσματικά οικονομικά οφέλη από κάθε άλλο οικονομικό σύστημα που έχει ποτέ επινοηθεί. Ακόμη κι έτσι, οι χριστιανοί συχνά διερωτώνται αν πρέπει να υποστηρίζουν τον καπιταλισμό. Στην ουσία, το ίδιον όφελος αμείβεται σ' ένα ελεύθερο καπιταλιστικό σύστημα. Αλλά ακόμη και το ευαγγέλιο απευθύνεται στο προσωπικό συμφέρον μας, διότι μας συμφέρει να δεχθούμε τον Ιησού Χριστό ως Σωτήρα μας, έτσι ώστε ο αιώνιος προορισμός μας να καταστεί εξασφαλισμένος.
Από χριστιανική άποψη, η βάση της ιδιωτικής περιουσίας έγκειται στο γεγονός ότι έχουμε δημιουργηθεί σύμφωνα με την εικόνα του Θεού. Μπορούμε να κάνουμε επιλογές σχετικά με την περιουσία την οποία μπορούμε ν' ανταλλάσσουμε σε μια ελεύθερη αγορά. Αλλά μερικές φορές η επιθυμία για ιδιωτική περιουσία πηγάζει από την αμαρτωλή μας φύση. Αντίστοιχα, η αμαρτωλή μας φύση παράγει τεμπελιά και αμέλεια. Το γεγονός είναι ότι μπορεί να επιτευχθεί οικονομική δικαιοσύνη αν κάθε πρόσωπο είναι υπόλογο για τη δική του παραγωγικότητα.
Ιστορικά, ο καπιταλισμός έχει διάφορα πλεονεκτήματα. Έχει απελευθερώσει τις οικονομικές δυνατότητες. Έχει επίσης παράσχει το θεμέλιο για αρκετή πολιτική και οικονομική ελευθερία. Όταν η κυβέρνηση δεν ελέγχει τις αγορές, τότε υπάρχει οικονομική ελευθερία συμμετοχής σε μεγάλο φάσμα επιχειρηματικών δραστηριοτήτων. Ο καπιταλισμός έχει επίσης οδηγήσει σε αρκετή πολιτική ελευθερία, διότι άπαξ και περιορίσουμε τον ρόλο της κυβέρνησης στα οικονομικά, περιορίζουμε τις αρμοδιότητες της κυβέρνησης σε άλλες περιοχές. Δεν είναι τυχαίο πως οι περισσότερες χώρες με τη μεγαλύτερη πολιτική ελευθερία συνήθως έχουν αρκετή οικονομική ελευθερία.
Παρ' όλ' αυτά, οι χριστιανοί δεν μπορούν και δεν θα πρέπει να επιδοκιμάζουν κάθε πλευρά του καπιταλισμού. Για παράδειγμα, πολλοί υποστηρικτές του καπιταλισμού υιοθετούν την ιδέα που είναι γνωστή ως ωφελιμισμός, η οποία αντιτίθεται στην αντίληψη των βιβλικών απολύτων. Σίγουρα, πρέπει ν' απορρίψουμε αυτήν τη φιλοσοφία. Επίσης, υπάρχουν συγκεκριμένα οικονομικά και ηθικά ζητήματα που πρέπει ν' αντιμετωπιστούν. Αν και υπάρχουν κάποιες έγκυρες οικονομικές κριτικές του καπιταλισμού, όπως τα μονοπώλια και τα παράγωγα της μόλυνσης, αυτά μπορούν να ελεγχθούν μέσω περιορισμένου κυβερνητικού ελέγχου. Και όταν ο καπιταλισμός ελέγχεται σοφά, δημιουργεί σημαντική οικονομική ευημερία και οικονομική ελευθερία στους ανθρώπους.
Ένα από τα σημαντικότερα ηθικά επιχειρήματα ενάντια στον καπιταλισμό είναι η απληστία, πράγμα που κάνει πολλούς χριστιανούς να νιώθουν αβεβαιότητα για το σύστημα της ελεύθερης αγοράς. Οι κριτικοί του καπιταλισμού διατείνονται ότι το σύστημα αυτό καθιστά τους ανθρώπους άπληστους. Αλλά τότε πρέπει να διερωτηθούμε κατά πόσον ο καπιταλισμός κάνει άπληστους τους ανθρώπους ή έχουμε ήδη άπληστους ανθρώπους που χρησιμοποιούν την οικονομική ελευθερία του καπιταλιστικού συστήματος για να επιτύχουν τους σκοπούς των; Στο φως της βιβλικής περιγραφής της ανθρώπινης φύσης (Ιερεμίας 17:9), το δεύτερο φαίνεται πιθανότερο. Επειδή οι άνθρωποι είναι αμαρτωλοί και εγωκεντρικοί, κάποιοι χρησιμοποιούν το καπιταλιστικό σύστημα για να ικανοποιήσουν την απληστία τους. Αλλά αυτό δεν είναι τόσο κριτική του καπιταλισμού όσο κατανόηση της ανθρώπινης κατάστασης. Ο σκοπός του καπιταλισμού δεν είναι ν' αλλάξει κακούς ανθρώπους αλλά να μας προστατέψει από αυτούς. Ο καπιταλισμός είναι ένα σύστημα στο οποίο κακοί άνθρωποι μπορούν να προκαλέσουν τη μικρότερη ζημιά και καλοί άνθρωποι έχουν την ελευθερία να κάνουν καλά έργα. Ο καπιταλισμός αποδίδει καλώς με πολύ ηθικούς ανθρώπους. Αλλά επίσης λειτουργεί ικανοποιητικά με εγωκεντρικούς και άπληστους ανθρώπους.
Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι υπάρχει διαφορά μεταξύ προσωπικού συμφέροντος και εγωκεντρισμού. Όλοι οι άνθρωποι έχουν προσωπικά συμφέροντα που μπορούν να λειτουργήσουν χωρίς να εξυπηρετούν τον εγωκεντρισμό. Για παράδειγμα, μας συμφέρει να βρούμε μια εργασία που θα μας φέρνει ένα εισόδημα ώστε να μπορούμε να ζούμε την οικογένειά μας. Μπορούμε να το κάνουμε αυτό με ανιδιοτελείς τρόπους. Αντιθέτως, άλλα οικονομικά συστήματα όπως ο σοσιαλισμός αγνοούν τις βιβλικές αρχές που διέπουν την ανθρώπινη φύση. Ως αποτέλεσμα, επιτρέπουν να επικεντρωθεί η οικονομική δύναμη σε λίγους άπληστους ανθρώπους οι οποίοι την συγκεντρώνουν στα χέρια τους. Εκείνοι που παραπονιούνται για την επιρροή μεγάλων επιχειρήσεων πάνω στη ζωή μας θα πρέπει να λογαριάσουν τη σοσιαλιστική εναλλακτική όπου λίγοι κυβερνητικοί γραφειοκράτες ελέγχουν κάθε πτυχή της ζωής μας.
Αν και η απληστία είναι εμφανής μερικές φορές στο καπιταλιστικό σύστημα, χρειάζεται ν' αντιληφθούμε πως αυτό δεν συμβαίνει εξαιτίας του συστήματος αλλά επειδή η απληστία είναι χαρακτηριστικό της αμαρτωλής ανθρώπινης φύσης. Η λύση δεν βρίσκεται στην αλλαγή του οικονομικού συστήματος αλλά της καρδιάς μέσω της δύναμης του ευαγγελίου του Ιησού Χριστού.
English
Τι λέει η Αγία Γραφή σχετικά με τον καπιταλισμό;
