Ερώτηση
Τι είναι αποστασία και πώς μπορώ να την αναγνωρίζω;
Απάντηση
Αποστασία σημαίνει, «απείθεια σ' ένα καθιερωμένο σύστημα εξουσίας· επανάσταση· εγκατάλειψη ή παραβίαση της πίστης». Στο κόσμο του πρώτου αιώνα, η αποστασία ήταν ένας τεχνικός όρος για την πολιτική εξέγερση ή απόσχιση. Και όπως γινόταν τον πρώτο αιώνα, η αποστασία απειλεί το Σώμα του Χριστού σήμερα.
Η Αγία Γραφή προειδοποιεί για ανθρώπους όπως ο Άρειος (250-336 μ.Χ.), ένας χριστιανός πρεσβύτερος στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, ο οποίος εκπαιδεύθηκε στην Αντιόχεια, τις αρχές του τετάρτου αιώνα. Το 318 μ.Χ., περίπου, ο Άρειος κατηγορήθηκε από τον επίσκοπο της Αλεξάνδρειας Αλέξανδρο για τη συμφωνία του με τον Σαβελλιανισμό, μια ψευδή διδασκαλία που υποστήριζε ότι ο Πατέρας, ο Υιός και το Άγιο Πνεύμα ήσαν απλώς ρόλοι ή τρόποι που ο Θεός ανέλαβε κατά καιρούς. Ο Άρειος ήταν αποφασισμένος να τονίσει τη μονάδα του Θεού· πήγε, όμως, πολύ μακριά στη διδασκαλία του για τη φύση του Θεού. Ο Άρειος αρνήθηκε την Τριάδα και εισήγαγε αυτό που επιφανειακά φάνηκε ν' αποτελεί μια μη σημαίνουσα διαφορά μεταξύ του Πατέρα και του Υιού.
Ο Άρειος επιχειρηματολόγησε πως ο Ιησούς δεν ήταν ομοούσιος (της ίδιας ουσίας) με τον Πατέρα αλλά ομοιούσιος (όμοιας ουσίας). Ο Άρειος περιέγραψε τη θέση του ως εξής: «Ο Πατέρας υπήρχε πριν τον Υιό. Υπήρξε καιρός όπου ο Υιός δεν υπήρχε. Συνεπώς, ο Υιός δημιουργήθηκε από τον Πατέρα. Ως εκ τούτου, αν και ο Υιός ήταν το ύψιστο των δημιουργημάτων, δεν είχε την ουσία του Θεού.»
Ο Άρειος ήταν πολύ έξυπνος κι έκανε το καλύτερο που μπορούσε να κερδίσει τους ανθρώπους με το μέρος του, ακόμη και να συνθέσει μικρούς ύμνους που δίδασκαν τη θεολογία του, την οποία προσπάθησε να διδάξει στον καθένα που ήταν πρόθυμος ν' ακούσει. Η χαριτωμένη φύση του, η σεβαστή θέση του ως κήρυκα και ως άνθρωπος που ζούσε με αυταπάρνηση συνέβαλαν υπέρ της θέσης του.
Αναφορικά με την αποστασία, είναι σημαντικό να καταλάβουμε, όλοι οι χριστιανοί, δύο σημαντικά πράγματα: (1) πώς ν' αντιλαμβανόμαστε την αποστασία και τους αποστάτες δασκάλους, και (2) γιατί η διδασκαλία των αποστατών είναι τόσο θανατηφόρα.
Οι τύποι της αποστασίας
Προκειμένου ν' αναγνωρίσουμε πλήρως και πολεμήσουμε την αποστασία, είναι σημαντικό οι χριστιανοί ν' αντιληφθούμε τις διάφορες μορφές και τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν τη διδασκαλία της και τους δασκάλους της. Όσον αφορά τις μορφές της αποστασίας, υπάρχουν δύο βασικές: (1) μια εκτροπή από θεμελιώδη και αληθή δόγματα της Γραφής σε αιρετικές διδασκαλίες που διακηρύττουν πως αποτελούν «την πραγματική» χριστιανική διδασκαλία, και (2) μια πλήρης αποκήρυξη της χριστιανικής πίστης, που φέρνει ως αποτέλεσμα την πλήρη άρνηση του Χριστού.
Ο Άρειος εκπροσωπεί την πρώτη μορφή αποστασίας –μια άρνηση των βασικών χριστιανικών αληθειών (όπως η θεότητα του Χριστού) που φέρνει ένα κατηφορικό γλίστρημα και καταλήγει σε πλήρη απομάκρυνση από την πίστη, που είναι η δεύτερη μορφή αποστασίας. Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι η δεύτερη μορφή σχεδόν πάντοτε ξεκινά με την πρώτη. Μια αιρετική πίστη γίνεται μια αιρετική διδασκαλία που θρυμματίζεται και αυξάνει μέχρις ότου μολύνει όλες τις πτυχές της πίστης ενός προσώπου, και τότε, ο τελικός σκοπός του Διαβόλου έχει πραγματοποιηθεί, που είναι η πλήρης απομάκρυνση από τον χριστιανισμό.
Ένα πρόσφατο παράδειγμα αυτής της διαδικασίας είναι μια μελέτη του 2010 που έγινε από τον επιφανή αθεϊστή Daniel Dennett και τη Linda LaScola, που αποκαλούνται «κήρυκες που δεν είναι πιστοί». Ο Dennett και η LaScola καταγράφουν στο έργο τους πέντε διαφορετικούς κήρυκες που ήρθαν αντιμέτωποι με αιρετικές διδασκαλίες περί χριστιανισμού και τις αποδέχθηκαν, και τώρα έχουν ξεπέσει από την πίστη και είτε είναι πανθεϊστές είτε μυστικοί αθεϊστές. Μια από τις πλέον ενοχλητικές αλήθειες που τονίζονται στη μελέτη είναι ότι οι κήρυκες αυτοί κρατούν τη θέση τους ως ποιμένες χριστιανικών εκκλησιών με τα εκκλησιάσματά τους να μην γνωρίζουν την πραγματική πνευματική κατάσταση των ηγετών τους.
Οι κίνδυνοι της αποστασίας είναι γνωστοί ως προειδοποίηση στην επιστολή του Ιούδα, που λειτουργεί ως εγχειρίδιο για την κατανόηση των χαρακτηριστικών των αποστατών, όπως αυτών που καταγράφονται στη μελέτη του Dennett και της LaScola. Τα λόγια του Ιούδα είναι απολύτως σχετικά σε μας σήμερα όπως ήταν όταν γράφτηκαν τον πρώτο αιώνα· έτσι είναι σημαντικό να τα διαβάζουμε προσεκτικά και να τα κατανοούμε.
Τα χαρακτηριστικά της αποστασίας και των αποστατών
Ο Ιούδας ήταν αδελφός του Ιησού και ηγέτης της πρώτης εκκλησίας. Στην επιστολή του, στην Καινή Διαθήκη, μας δείχνει πώς ν' αναγνωρίζουμε την αποστασία και σθεναρά προτρέπει τους πιστούς στο Σώμα του Χριστού ν' αγωνίζονται σοβαρά για την πίστη (εδ. 3). Το ρήμα στο αρχικό κείμενο (επαγωνίζεσθαι) είναι σε μορφή απαρεμφάτου, που σημαίνει ότι ο αγώνας θα είναι συνεχής. Με άλλα λόγια, ο Ιούδας μας λέει πως θα υπάρχει συνεχώς μάχη ενάντια στην ψευδή διδασκαλία και ότι οι χριστιανοί θα πρέπει να το λάβουν υπόψη τους τόσο σοβαρά ώστε απαιτείται ν' «αγωνίζονται». Ακόμη, ο Ιούδας καθιστά σαφές ότι κάθε χριστιανός καλείται στη μάχη και όχι μόνο οι ηγέτες της εκκλησίας, έτσι, είναι κρίσιμο όλοι οι πιστοί να οξύνουν την ικανότητα της διάκρισης ώστε να μπορούν ν' αναγνωρίζουν και αποτρέπουν την αποστασία ανάμεσά τους.
Αφού έχει παρακινήσει τους αναγνώστες του ν' αγωνίζονται ανυποχώρητα για την πίστη, ο Ιούδας τονίζει τον λόγο: «Αφορμή μού δίνουν μερικοί άνθρωποι, που παρεισέφρυσαν ανάμεσά σας. Οι ασεβείς αυτοί μετατρέπουν τη σωτήρια χάρη του Θεού σε κάθε λογής ασέλγεια, και δεν παραδέχονται ότι ο Ιησούς Χριστός είναι ο μοναδικός αφέντης και Κύριός μας. Από παλιά οι Γραφές είχαν προαναγγείλει την καταδίκη που τους περιμένει.» (εδ. 4, ΝΜΒ) Σ' αυτό το εδάφιο ο Ιούδας σημειώνει τρία χαρακτηριστικά της αποστασίας και των αποστατών δασκάλων.
Πρώτον, ο Ιούδας λέει ότι η αποστασία μπορεί να είναι ανεπαίσθητη. Χρησιμοποιεί τη λέξη «παρεισέφρυσαν» (μόνον εδώ χρησιμοποιείται στη Γραφή) για να περιγράψει την είσοδο των αποστατών στην εκκλησία. Στην εξω-βιβλική ελληνική γλώσσα, ο όρος περιγράφει την πονηρή επιδεξιότητα ενός νομικού, που μέσω έξυπνης επιχειρηματολογίας διαποτίζει το νου των λειτουργών ενός δικαστηρίου και διαφθείρει τον τρόπο σκέψης των. Η λέξη κυριολεκτικά σημαίνει «εισέρχομαι από τα πλάγια· διολισθαίνω· έρπω κρυφά προς κάτι ή κάποιον». Με άλλα λόγια, ο Ιούδας λέει ότι σπανίως η αποστασία ξεκινά μ' έναν ολοφάνερο και ανιχνεύσιμο τρόπο. Αντιθέτως, μοιάζει πολύ με το κήρυγμα του Αρείου, στο οποίο με ανέμελο τρόπο, ένα μόνο γράμμα, διαφοροποιεί τη διδασκαλία του από την αληθή διδασκαλία της χριστιανικής πίστης.
Περιγράφοντας αυτήν την πλευρά της αποστασίας και τον ανάλογο κίνδυνο, ο A. W. Tozer έγραψε, «Τόσο επιδέξια είναι η πλάνη καθώς απομιμείται την αλήθεια, ώστε οι δυο τους συνεχώς συγχέονται μεταξύ τους. Απαιτεί ένα οξύ μάτι αυτές τις μέρες να γνωρίζει ποιος αδελφός είναι Κάιν και ποιος Άβελ.» Ο απόστολος Παύλος, επίσης, κάνει λόγο για την εκδηλωμένη επιθυμία των αποστατών να είναι αρεστοί και για τη διδασκαλία τους, όταν λέει, «Αυτοί στην πραγματικότητα είναι ψευτοαπόστολοι, απατεώνες, άνθρωποι που μεταμφιέζονται σε αποστόλους του Χριστού. Και μη σας φαίνεται παράξενο, γιατί κι ο ίδιος ο σατανάς μεταμφιέζεται σε άγγελο φωτός.» (Β΄ Κορινθίους 11:13-14, ΝΜΒ) Με άλλα λόγια, μην περιμένεις να δεις μια κακή εξωτερική εικόνα των αποστατών ή ν' ακούσεις δραματικά, αιρετικά λόγια ως κατάληξη στη διδασκαλία τους. Οι αποστάτες δεν θ' αρνηθούν ευθέως την αλήθεια αλλά θα την διαστρεβλώσουν για να ταιριάξει στο δικό τους καλούπι, αλλά όπως έχει σημειώσει ο ποιμένας R. C. Lensky, «η χειρότερη μορφή κακίας συνίσταται στις διαστροφές της αλήθειας».
Δεύτερον, ο Ιούδας περιγράφει τους αποστάτες ως ασεβείς, ανθρώπους που εκμεταλλεύονται τη χάρη του Θεού νομίζοντας πως τους επιτρέπεται να διαπράττουν ασελγείς πράξεις. Ξεκινώντας με τον χαρακτηρισμό «ασεβείς», προσθέτει άλλα δεκαοκτώ μη κολακευτικά στοιχεία των αποστατών, ώστε οι αναγνώστες του να είναι σε θέση να τους αναγνωρίσουν. Λέει λοιπόν πως οι αποστάτες είναι ασεβείς (εδ. 4), μετατρέπουν τη χάρη του Θεού σε ασέλγεια (εδ. 4), αρνούνται τον Χριστό (εδ. 4), μολύνουν τη σάρκα (εδ. 8), καταφρονούν τις εξουσίες (εδ. 8), βλασφημούν αξιώματα (εδ. 8), αγνοούν τον Θεό (εδ. 10), μιλούν για ψεύτικα όνειρα (εδ. 8), φθείρουν τον εαυτό τους (εδ. 10), είναι γογγυστές (εδ. 16), είναι μεμψίμοιροι (εδ. 16), πορεύονται σύμφωνα με τις επιθυμίες τους (εδ. 16), ξεστομίζουν υπερβολές, εκφράζοντας θαυμασμό σε ορισμένους ανθρώπους με σκοπό την ατομική τους ωφέλεια (εδ. 16), εμπαίζουν τον Θεό (εδ. 18), προκαλούν διχασμούς (εδ. 19), παρακινούνται από τα φυσικά τους ένστικτα (εδ. 19), και τελικά (αλλά χωρίς έκπληξη), στερούνται το Πνεύμα/χωρίς σωτηρία (εδ. 19).
Τρίτον, ο Ιούδας λέει πως οι αποστάτες «αρνούνται τον μόνο Δεσπότη και Κύριο Ιησού Χριστό». Πώς το κάνουν αυτό οι αποστάτες; Ο Παύλος γράφει στον Τίτο, «Για τους καθαρούς όλα είναι καθαρά. Για τους μολυσμένους όμως και τους απίστους τίποτα δεν είναι καθαρό, γιατί και το μυαλό τους κι η συνείδησή τους είναι μολυσμένα. Διακηρύττουν ότι γνωρίζουν τον Θεό, αλλά με τα έργα τους τον αρνούνται. Είναι απειθείς, δεν υποτάσσονται στον Θεό κι είναι ανίκανοι για οποιοδήποτε καλό έργο.» (Τίτον 1:15-16, ΝΜΒ). Με την άδικη συμπεριφορά τους φανερώνουν τον πραγματικό εαυτό τους. Σε αντίθεση με τους αποστάτες, ένας αληθινός πιστός είναι κάποιος που έχει ελευθερωθεί από την αμαρτία και ζει με δικαιοσύνη εν Χριστώ. Ρωτά μαζί με τον Παύλο τους αποστάτες που προωθούν έκφυλη συμπεριφορά, «Ποιο είναι το πρακτικό συμπέρασμα; Θα εξακολουθήσουμε να αμαρτάνουμε, για να περισσέψει η χάρη; Ποτέ τέτοιο πράγμα! Εμείς είμαστε πεθαμένοι για την αμαρτία. Πώς λοιπόν θα εξακολουθήσουμε να ζούμε κάτω από την εξουσία της;» (Ρωμαίους 6:1-2, ΝΜΒ)
Η ψευδής διδασκαλία των αποστατών δείχνει, ακόμη, την αληθινή τους φύση. Γράφει ο Πέτρος, «Υπήρχαν όμως και ψευδοπροφήτες ανάμεσα στους Ισραηλίτες, όπως κι ανάμεσά σας θα υπάρξουν ψευδοδιδάσκαλοι. Οι άνθρωποι αυτοί θα διασπείρουν στην κοινότητά σας αιρετικές διδασκαλίες που οδηγούν στην απώλεια, και θ' απαρνούνται τον Κύριο, που τους ελευθέρωσε από την αμαρτία· έτσι θα φέρνουν πάνω τους γρήγορα την καταστροφή.» (Β΄ Πέτρου 2:1, ΝΜΒ) Μια άλλη πλευρά των αληθινών πιστών είναι ότι έχουν ελευθερωθεί από το πνευματικό σκοτάδι κι έχουν έρθει στο φως (Εφεσίους 5:8) και συνεπώς δεν αρνούνται θεμελιώδεις αλήθειες των Γραφών, όπως ο Άρειος έκανε με τη θεότητα του Χριστού.
Τέλος, το σήμα ενός αποστάτη είναι ότι τελικά ξεπέφτει και απομακρύνεται από την αλήθεια του Θεού και τη δικαιοσύνη Του. Ο απόστολος Ιωάννης δείχνει ότι αυτό είναι σημάδι τους ψευδούς πιστού: «Αυτοί βγήκαν απ' ανάμεσά μας, ποτέ όμως δεν ανήκαν πραγματικά σ' εμάς. Γιατί, αν αληθινά προέρχονταν από μας, θα είχαν μείνει μαζί μας. Αλλά αυτοί έφυγαν, ώστε να γίνει φανερό πως κανένας απ' αυτούς δεν ανήκε ποτέ σ' εμάς.» (Α΄ Ιωάννου 2:19, ΝΜΒ).
Οι ιδέες έχουν συνέπειες
Δίνεται μαρτυρία σε όλα τα βιβλία της Καινής Διαθήκης (εκτός της επιστολής προς Φιλήμονα) ότι ο Θεός παίρνει στα σοβαρά την αποστασία και την ψευδοδιδασκαλία , με προειδοποιήσεις ενάντια σ' αυτήν. Γιατί συμβαίνει αυτό; Απλά διότι οι ιδέες έχουν συνέπειες. Η ορθή σκέψη και ο καρπός της παράγουν καλοσύνη, ενώ εσφαλμένη σκέψη και οι παράγωγες πράξεις της οδηγούν σε ανεπιθύμητες τιμωρίες. Ως παράδειγμα, τα πεδία μάχης της Καμπότζης τη δεκαετία του 1970 ήταν ο καρπός της μηδενιστικής κοσμοθεωρίας του Ζαν Πωλ Σαρτρ και της διδασκαλίας του. Ο ηγέτης των ερυθρών Χμερ Πωλ Ποτ, εκπλήρωσε τη φιλοσοφία του Σαρτρ απέναντι στους ανθρώπους με σαφή και τρομερό τρόπο, η οποία εκφράστηκε ως εξής: «Το να σε προστατέψουν δεν είναι όφελος. Το να σε καταστρέψουν δεν είναι απώλεια.»
Θα πρέπει να θυμόμαστε ότι ο Διάβολος δεν ήρθε στο πρώτο ζευγάρι στον Κήπο με εξωτερικό πολεμικό οπλισμό ή κάποιο υπερφυσικό όπλο· τους πλησίασε με μια ιδέα. Κι αυτή η ιδέα έφερε την καταδίκη τους αλλά και όλου του ανθρώπινου γένους με μόνη σωτηρία τη θυσία του Γιου του Θεού πάνω στο Σταυρό.
Η μεγάλη τραγωδία είναι, είτε το γνωρίζουμε είτε όχι, ότι ο αποστάτης δάσκαλος καταδικάζει τους ανύποπτους ακόλουθους του. Ο Χριστός είπε κάποια από τα πλέον τρομακτικά λόγια της Γραφής. Μιλώντας στους μαθητές Του για τους θρησκευτικούς ηγέτες των ημερών Του, είπε, «Αφήστε τους αυτούς· είναι τυφλοί που οδηγούν τυφλούς. Κι όταν τυφλός οδηγεί τυφλόν, θα πέσουν κι οι δύο στο χαντάκι.» (Ματθαίος 15:14, ΝΜΒ). Το εδάφιο αυτό σημαίνει συναγερμό διότι ο Ιησούς επιβεβαιώνει ότι δεν είναι μόνο οι ψευδοδιδάσκαλοι που οδηγούνται στην καταστροφή αλλά και οι μαθητές που τους ακολουθούν. Ο χριστιανός φιλόσοφος Soren Kierkegaard το διατύπωσε ως εξής: «Δεν έχει ποτέ ως τώρα φανεί να λαθεύει, πως όταν ένας ανόητος εκτρέπεται, παρασύρει μαζί του πολλούς άλλους.»
Συμπέρασμα
Η σύγκληση της συνόδου της Νίκαιας, το 325 μ.Χ., έγινε πρωταρχικά για ν' αντιμετωπίσει το ζήτημα του Αρείου και της διδασκαλίας του. Ο Άρειος απογοητεύθηκε καθώς η σύνοδος αποφάσισε την αποκοπή του και μια δήλωση στο Σύμβολο της Πίστεως που επιβεβαίωνε τη θεότητα του Χριστού: «Πιστεύομεν εις ένα Θεό Πατέρα παντοκράτορα, πάντων ορατών τε και αοράτων ποιητήν. Και εις ένα Κύριον Ιησού Χριστόν τον Υιόν του Θεού, γεννηθέντα εκ του Πατρός, Θεόν εκ Θεού, φως εκ φωτός, Θεόν αληθινόν εκ Θεού αληθινού, γεννηθέντα, ου ποιηθέντα, ομοούσιον τω Πατρί…»
Ο Άρειος έχει πεθάνει πολλούς αιώνες πριν αλλά τα πνευματικά του παιδιά είναι ακόμη μαζί μας με τη μορφή αιρέσεων, όπως οι Μάρτυρες του Ιεχωβά και άλλοι που αρνούνται την αληθή προσωπικότητα και ουσία του Χριστού. Είναι λυπηρό αλλά έως ότου επιστρέψει ο Χριστός, και κάθε πνευματικός εχθρός έχει κατατροπωθεί, ζιζάνια όπως αυτοί θα βρίσκονται μέσα στο σιτάρι (Ματθαίος 13:24-30). Μάλιστα, οι Γραφές λένε πως η αποστασία θα επιδεινώνεται όσο πλησιάζει ο ερχομός του Χριστού στη γη. «Τότε πολλοί θα αποστατήσουν, θα καταδώσουν ο ένας τον άλλο και θα μισούν ο ένας τον άλλο.» (Ματθαίος 24:10, ΝΜΒ) Ο Παύλος, επίσης, απηχεί τον Χριστό στα κείμενά του. Ο απόστολος έγραψε στους Θεσσαλονικείς πως θα προηγηθεί η αποστασία και μετά θα έρθει για δεύτερη φορά ο Χριστός, (Β΄ Θεσσαλονικείς 2:3), κι ότι οι έσχατοι καιροί θα χαρακτηρίζονται από θλίψη και κενούς θρησκευτικούς αγύρτες, «Να ξέρεις ακόμα και τούτο: Τις έσχατες ημέρες θα έρθουν δύσκολοι καιροί. Γιατί οι άνθρωποι θα είναι φίλαυτοι, φιλάργυροι, αλαζόνες, υπερήφανοι, βλάσφημοι, απειθείς στους γονείς τους, αχάριστοι, ασεβείς, … θα δείχνουν ότι έχουν ευσέβεια, αλλά θα έχουν αρνηθεί τη δύναμή της με τις πράξεις τους. Κι αυτούς να τους αποφεύγεις.» (Β΄ Τιμόθεον 3:1-2, 5).
Είναι κρίσιμο τώρα, περισσότερο από άλλοτε, ο κάθε πιστός να προσεύχεται για διάκριση, να μάχεται την αποστασία και ν' αγωνίζεται σθεναρά για την πίστη που μια φορά για πάντα παραδόθηκε στους αγίους.
English
Τι είναι αποστασία και πώς μπορώ να την αναγνωρίζω;
