Ερώτηση
Τι είναι ο μονταλισμός / μονταλιστικός μοναρχισμός;
Απάντηση
Ο μονταλισμός και ο μοναρχισμός είναι δύο ψευδείς απόψεις περί την φύση τού Θεού και του Ιησού Χριστού, που εμφανίστηκαν στον 2ο και 3ο αιώνα μ.Χ. Ο μονταλιστής θεωρεί τον Θεό ως ένα Πρόσωπο αντί για τρία Πρόσωπα και πιστεύει ότι ο Πατέρας, ο Υιός και το Πνεύμα είναι απλώς διαφορετικοί τρόποι και μορφές τού ίδιου θεϊκού Προσώπου. Σύμφωνα με τον μονταλισμό, ο Θεός μπορεί να αλλάζει μεταξύ τριών διαφορετικών παρουσιών. Ο μοναρχιστής πιστεύει στην ενότητα τού Θεού (η ελληνική λέξη μοναρχία σημαίνει ‘μόνη αρχή’) στο σημείο που αρνείται την τριαδική φύση τού Θεού. Και ο μονταλισμός και ο μοναρχισμός κρατούν αναπόφευκτα το δόγμα του πατριπασιανισμού, την διδασκαλία ότι ο Θεός Πατέρας έπαθε πάνω στον σταυρό με (ή ως) τον Υιό, και συνδέεται στενά με τον σαβελλιανισμό.
Ο μοναρχισμός πήρε δύο κύριες μορφές, τον δυναμικό μοναρχισμό (ή υιοθετισμός) και τον μονταλιστικό μοναρχισμό. Ο δυναμικός μοναρχισμός ξεκίνησε με μια παρεκκλίνουσα άποψη τής φύσης τού Ιησού, συγκεκριμένα, ότι δεν ήταν Θεός αλλά κατά την βάπτισή Του ενδυναμώθηκε από τον Θεό για να ενεργήσει τα θαυμάσια που έκανε. Ο μονταλιστικός μοναρχισμός, από την άλλη πλευρά, υιοθέτησε την άποψη ότι ο Ιησούς ήταν Θεός, αλλά μόνον λόγω του γεγονότος ότι ο Ιησούς ήταν μία από τις «φανερώσεις» τού Θεού. Σύμφωνα με τον μοναρχισμό, ο Λόγος τού Θεού δεν έχει ξεχωριστή, προσωπική δική Του ύπαρξη. Οι βιβλικοί όροι Πατέρας, Υιός και Πνεύμα είναι μόνον διαφορετικά ονόματα για το ίδιο Πρόσωπο, σύμφωνα με τον μοναρχισμό.
Ο μονταλιστικός μοναρχισμός διδάσκει ότι η ενότητα τού Θεού είναι ασυμβίβαστη με διάκριση Προσώπων εντός τής θεότητας. Σύμφωνα με τον μονταλισμό, ο Θεός έχει ποικιλοτρόπως εμφανίσει τον εαυτό Του ως Πατέρας (κυρίως στην Παλαιά Διαθήκη), ως Υιός (κυρίως από την σύλληψη τού Ιησού ως την ανάληψή Του), και ως Πνεύμα Άγιο (κυρίως μετά την ανάληψη τού Ιησού στον Ουρανό). Ο μονταλιστικός μοναρχισμός έχει τις ρίζες του στην εσφαλμένη διδασκαλία τού Νοητού από την Σμύρνη περί το 190 μ.Χ. Ο Νοητός αποκάλεσε τον εαυτό του Μωυσή και τον αδελφό του Ααρών, και δίδαξε ότι, αν ο Ιησούς ήταν Θεός, θα πρέπει να ήταν ο ίδιος με τον Πατέρα. Ο Ιππόλυτος Ρώμης αντιτάχθηκε σ’ αυτήν την αναλήθεια στο σύγγραμμα του «κατά Νοητού». Μία πρώιμη μορφή τού μονταλιστικού μοναρχισμού διδάχθηκε, επίσης, από έναν ιερέα τής Μικράς Ασίας, τον Πραξέα, ο οποίος ταξίδεψε στην Ρώμη και την Καρχηδόνα περί το 206 μ.Χ. Ο Τερτυλλιανός αντιμετώπισε την διδασκαλία τού Πραξέα στο σύγγραμμα του «κατά Πραξέα» περί το 213. Τον μονταλιστικό μοναρχισμό και τις σχετικές με αυτόν αιρέσεις αντέκρουσαν ο Ωριγένης, ο Διονύσιος Αλεξανδρείας και η Σύνοδος τής Νικαίας το 325.
Υπάρχει και σήμερα μια μορφή μοναρχισμού στoν Πεντηκοστιανισμό τής Ενότητας. Στην θεολογία τής ενότητας, που είναι αντιτριαδική, δεν υπάρχουν διαχωρισμοί μεταξύ τών Προσώπων τής θεότητας. Ο Ιησούς είναι Θεός, αλλά ταυτίζεται με τον Πατέρα και το Πνεύμα. Σε μια ελαφριά παρέκκλιση από τον αρχαίο μονταλισμό, οι Πεντηκοστιανοί τής Ενότητας διδάσκουν ότι ο Θεός είναι ικανός να φανερώσει τον εαυτό Του και με τους τρεις «τρόπους» ταυτόχρονα, όπως στην βάπτιση τού Ιησού στον Λουκά 3:22.
Η Αγία Γραφή παρουσιάζει τον Θεός ως έναν (Δευτερονόμιο 6:4), αλλά κατόπιν κάνει λόγο για τρία Πρόσωπα — τον Πατέρα, τον Υιό και το Άγιο Πνεύμα (Ματθαίος 28:19). Είναι ασύλληπτο από τον ανθρώπινο νου πώς εναρμονίζονται αυτές οι δύο αλήθειες. Όταν επιχειρούμε ν’ αντιληφθούμε το ανεξιχνίαστο, θ’ αποτυγχάνουμε πάντοτε σε διάφορους βαθμούς. Οι Γραφές όμως είναι σαφείς: ο Θεός υπάρχει σε τρία αιώνια, ισότιμα Πρόσωπα. Ο Ιησούς προσευχήθηκε στον Πατέρα Του (Λουκάς 22:42) και τώρα κάθεται στα δεξιά τού Πατέρα στον Ουρανό (Εβραίους 1:3). Ο Πατέρας και ο Υιός έστειλαν το Πνεύμα στον κόσμο (Ιωάννης 14:26, 15:26). Ο μονταλισμός, και πιο συγκεκριμένα ο μονταλιστικός μοναρχισμός είναι θεολογικά επικίνδυνοι διότι επιτίθενται σ’ αυτήν την φύση τού Θεού. Κάθε διδασκαλία που δεν αναγνωρίζει τον Θεό ως τρία διακριτά Πρόσωπα είναι αντιβιβλική.
English
Τι είναι ο μονταλισμός / μονταλιστικός μοναρχισμός;
