Ποιο είναι το Δίλημμα τού Ευθύφρονα;

Το περίφημο ερώτημα τού Πλάτωνα, που αφορά την φύση τής καλοσύνης, ερωτά κατά πόσον κάτι είναι καλό επειδή ο Θεός λέει πως είναι καλό, ή ο Θεός λέει πως είναι καλό διότι καθ’ εαυτό είναι καλό. Αυτό είναι γνωστό ως Δίλημμα του Ευθύφρονα (πήρε το όνομα τού χαρακτήρα Ευθύφρονα από τον ‘σωκρατικό διάλογο’ τού Πλάτωνα σχετικά με την καλοσύνη).

Το ερώτημα αυτό εγείρει ένα διπλό πρόβλημα για τον χριστιανό. Πρώτον, αν κάτι είναι καλό απλά και μόνο διότι έτσι λέει ο Θεός, φαίνεται τότε πως κάθε τι που ο Θεός θα έλεγε πως είναι καλό, αυτό θα ήταν. Μέσα στο κάθε τι θα μπορούσαν να συμπεριληφθούν πράξεις που εμείς ενστικτωδώς γνωρίζουμε πως είναι κακές, όπως ο βιασμός ή ο φόνος. Δεν θέλουμε όμως μια ηθική βασισμένη στις αυθαίρετες δηλώσεις τού Θεού· έτσι φαίνεται πως για τον πιστό η επιλογή αυτή είναι αδύναμη. Αν όμως ο Θεός απλώς αναφέρει την καλοσύνη κάποιου, τότε δεν είναι πλέον Αυτός το πρότυπο τής καλοσύνης και φαίνεται να επαφίεται στο έλεος ενός έξωθεν προτύπου. Αλλά εμείς δεν θέλουμε κάπου εκεί έξω να βρίσκεται ένα πρότυπο υπεράνω τού Θεού, στο οποίο ο Θεός θα υποκλιθεί· έτσι, ούτε αυτή η επιλογή φαίνεται ελκυστική. Οθεν, το δίλημμα.

Υπάρχει όμως μια τρίτη θεώρηση. Ως χριστιανοί θα πρέπει να υποστηρίξουμε και την κυριότητα τού Θεού και την αυθύπαρκτη καλοσύνη Του. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, δεν θέλουμε ούτε ένα αυθαίρετο πρότυπο ούτε κάποιο που υπάρχει πέραν ή υπεράνω τού Θεού. Ευτυχώς, ο Θεός είναι και ο υπέρτατος Κύριος και το υπέρτατο αγαθό. Συνεπώς, η φύση τού Θεού καθ’ εαυτή μπορεί να σταθεί ως το πρότυπο τής αγαθότητας, και ο Θεός μπορεί να βασίσει τις διακηρύξεις τής καλοσύνης Του στον εαυτό Του. Η φύση τού Θεού είναι αναλλοίωτη και απολύτως αγαθή· έτσι, το θέλημά Του δεν είναι αυθαίρετο και οι δηλώσεις Του είναι πάντοτε αληθείς. Η τοποθέτηση αυτή λύνει και τα δύο ζητήματα.

Γιατί ο Θεός είναι το πρότυπο τής αγαθότητας; Διότι είναι ο Δημιουργός. Η καλοσύνη κάποιου καθορίζεται από τον σκοπό του. Ενα αμβλύ μαχαίρι δεν είναι ένα καλό μαχαίρι διότι ο σκοπός τού μαχαιριού είναι να κόβει. Δεν ταιριάζει η αιχμηρότητα σ’ ένα παπούτσι, διότι ένα καλό παπούτσι είναι αναπαυτικό και υποστηρικτικό στο πόδι. Ο Θεός ως Δημιουργός είναι Αυτός που καθορίζει όλους τους σκοπούς τής Δημιουργίας Του. Ο,τι κάνει, το κάνει με σκοπό και οτιδήποτε εμποδίζει την πραγματοποίηση αυτού του σκοπού είναι κακό. Ο βιασμός είναι κάτι κακό διότι δεν είναι αυτός ο σκοπός ύπαρξης τού σεξ. Ο φόνος είναι κάτι κακό διότι ο σκοπός τών ανθρώπων δεν είναι ν’ αποφασίζουν αυθαίρετα τον θάνατο τών άλλων. (Σημείωσε ότι αυτό δεν διαβάλλει απαραιτήτως όλους τους προκαλούμενους από ανθρώπους θανάτους, όπως η θανατική καταδίκη ή ο πόλεμος. Αν ο Θεός έχει δώσει κατευθυντήριες γραμμές για τις ενέργειες αυτές, τότε δεν πρόκειται για πράξεις αυθαίρετης ανθρώπινης βούλησης.)

Συμπερασματικά, είναι κάτι καλό στον βαθμό που εκπληρώνει τον προορισμό του. Καθώς ο Θεός είναι ο Δημιουργός των πάντων και σύμφωνα με την δική Του αγαθή φύση, είναι ο ίδιος και το πρότυπο και ο κήρυκας τής αγαθότητας.

English

---

Επιστροφή στην Ελληνική αρχική σελίδα

Ποιο είναι το Δίλημμα τού Ευθύφρονα;