Ερώτηση
Τι είναι οι χριστιανικές κατακόμβες;
Απάντηση
Στην αρχαία Ρώμη απαγορευόταν στους ανθρώπους να θάβουν τους νεκρούς τους εντός των ορίων της πόλης. Αυτός ο κανόνας οδήγησε στη δημιουργία των κατακομβών, ενός δικτύου υπόγειων διαδρόμων που χρησιμοποιούνταν ως νεκροταφείο. Οι παγανιστές της Ρώμης χρησιμοποιούσαν κυρίως την αποτέφρωση, αλλά ορισμένοι παγανιστές και Ιουδαίοι χρησιμοποιούσαν τις κατακόμβες για να θάψουν αγαπημένα τους πρόσωπα. Ακολουθώντας την πρακτική της ιουδαϊκής κοινότητας, οι χριστιανοί άρχισαν να χρησιμοποιούν τις κατακόμβες για να θάψουν τους νεκρούς τους γύρω στον δεύτερο αιώνα.
Οι χριστιανοί χρησιμοποιούσαν τις κατακόμβες για να θάβουν τους νεκρούς τους μέχρι την εποχή του Κωνσταντίνου και το διάταγμα των Μεδιολάνων το 313 μ.Χ. Εκείνη την εποχή, η χρήση των κατακομβών μειώθηκε, καθώς οι χριστιανοί μπορούσαν να θάβουν τους νεκρούς τους εντός των ορίων της πόλης. Ορισμένοι χριστιανοί συνέχισαν να επισκέπτονται τις κατακόμβες λόγω της παρουσίας των μαρτύρων που ήταν θαμμένοι εκεί και, μέχρι τον τέταρτο αιώνα, αρκετά παρεκκλήσια και ιερά χτίστηκαν πάνω σε ορισμένα τμήματα των κατακομβών προς τιμήν των αγίων που είχαν μαρτυρήσει. Κατά τη διάρκεια του όγδοου αιώνα, η εκκλησία μετέφερε ορισμένα από τα λείψανα από τις κατακόμβες λόγω της εισβολής των Βησιγότθων στη Ρώμη. Μετά από αυτό το διάστημα, η ιστορία ξέχασε τις κατακόμβες. Μόνο τον δέκατο έκτο αιώνα, με τις ανασκαφές των κατακομβών από τον Antonio Bosio (με το παρατσούκλι "Κολόμβος των Κατακομβών"), οι κατακόμβες επανήλθαν στο χριστιανικό ενδιαφέρον. Από τότε οι ερευνητές έχουν βρει περίπου σαράντα χριστιανικές κατακόμβες κοντά σε δρόμους που κάποτε οδηγούσαν στη Ρώμη. Σήμερα, οι χριστιανικές κατακόμβες στη Ρώμη αποτελούν σημαντικό τουριστικό αξιοθέατο, αν και μόνο πέντε τμήματα είναι ανοιχτά για το κοινό. Το καθολικό τάγμα των Σαλεσιανών του Δον Μπόσκο ενεργεί ως επιστάτες.
Μεταξύ των κατακομβών που είναι ανοιχτές για επίσκεψη είναι οι κατακόμβες της Αγίας Αγνής, του Καλλίξτου, του Αγίου Σεβαστιανού, της Δομιτίλλας και της Πρίσκιλλας. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι κατακόμβες του Καλλίξτου περιέχουν την "Κρύπτη των Παπών", όπου αναπαύονται πολλοί πάπες. Οι κατακόμβες περιέχουν τα λείψανα διαφόρων μαρτύρων. Με την πάροδο των ετών, η ρωμαιοκαθολική Εκκλησία έχει εκταφιάσει και άλλα λείψανα για να τα χρησιμοποιήσει ως ιερά λείψανα.
Οι κατακόμβες, σκαμμένες σε μαλακό ηφαιστειακό πέτρωμα, ήταν ιδανικές για να αποτελέσουν χώρο ταφής, καθώς το πέτρωμα σκληραίνει όταν εκτίθεται στον αέρα. Μέσα στον λαβύρινθο των κατακομβών υπάρχουν πέντε επίπεδα τάφων που συνδέονται μεταξύ τους με σκάλες. Κάποιοι πλουσιότεροι χριστιανοί είχαν τη δυνατότητα να τους ανοίξουν θολωτούς χώρους που έμοιαζαν με δωμάτια.
Μια σημαντική ιστορική αξία των ρωμαϊκών κατακομβών είναι η πλούσια συλλογή χριστιανικής τέχνης και συμβόλων που περιέχουν. Στις χριστιανικές κατακόμβες μπορεί κανείς να βρει τις παλαιότερες γνωστές απεικονίσεις του ιχθύος (ΙΧΘΥΣ), ενός συμβόλου που διακηρύσσει τον Ιησού ως Υιό του Θεού και Σωτήρα (βλ. Ιωάννης 1:49). Άλλα αξιοσημείωτα σύμβολα στις κατακόμβες περιλαμβάνουν τα εξής:
- Μια άγκυρα - σύμβολο της ελπίδας του χριστιανού στον Ιησού (Εβραίους 6:19).
- Φοίνικας - ένα θρυλικό πουλί που αναγεννιέται από τις στάχτες του. Ο φοίνικας ήταν ένα δημοφιλές σύμβολο της πρώιμης εκκλησίας για την ανάσταση και μερικές φορές για την παρθενογένεση του Ιησού (βλ. Λουκάς 1:26-38).
- Περιστέρι - σύμβολο του Αγίου Πνεύματος (Λουκάς 3:22).
- Το Άλφα και το Ωμέγα - ένας τίτλος του Ιησού (Αποκάλυψη 22:13).
- Το Χι-Ρο (☧) - ένα μονόγραμμα του ονόματος του Χριστού.
- Ένας ποιμένας - σύμβολο του Ιησού ως ο Καλός Ποιμένας (Ιωάννης 10:11).
Άλλα αξιοσημείωτα παραδείγματα χριστιανικής τέχνης μέσα στις κατακόμβες περιλαμβάνουν απεικονίσεις βιβλικών χαρακτήρων και ιστοριών: η γυναίκα που άγγιξε το στρίφωμα του ενδύματος του Ιησού, ο Μωυσής που χτύπησε τον βράχο, ο Σεδράχ, ο Μισάχ και ο Αβδενεγώ στο καμίνι, ο Παύλος που δίδασκε κ.λπ. Ένα δημοφιλές σχέδιο είναι τα ψάρια και τα ψωμιά από τις διηγήσεις για τη σίτιση των πέντε χιλιάδων και των τεσσάρων χιλιάδων από τον Ιησού (Ματθαίος 14:13-21, 15:29-39).
Σε όλες τις κατακόμβες, η ελπίδα των χριστιανών είναι εμφανής. Η πρώιμη εκκλησία προσδοκούσε την ανάσταση και τιμούσε τον Κύριο Ιησού ως Σωτήρα. "Ο οποίος πέθανε για χάρη μας, ώστε, είτε αγρυπνούμε είτε κοιμόμαστε, να ζήσουμε μαζί του" (Α΄ Θεσσαλονικείς 5:10).
English
Τι είναι οι χριστιανικές κατακόμβες;
