Savol
Mutlaq haqiqat / umumiy haqiqat mavjudmi?
Javob
Mutlaq / umumiy haqiqat mavjudligini tushunish uchun, biz haqiqatni aniqlash bilan boshlashimiz kerak. Lug'atga ko'ra, haqiqat quyidagicha ta'riflanadi "haqiqatning muvofiqligi; haqiqat sifatida tasdiqlangan yoki qabul qilingan bayonot". Ba'zi odamlar haqiqiy haqiqat yo'qligini – faqat sub'ektiv qarashlar va qarorlar borligini ta'kidlaydilar. Boshqalar, mutlaq haqiqat yoki haqiqat mavjud bo'lishi kerakligini ta'kidlaydilar.
Bir nuqtai nazarni qo'llab-quvvatlaydiganlar, haqiqatni aniqlaydigan to'liqlik yo'qligini ta'kidlaydilar. Ular hamma narsani nisbiy deb hisoblashadi va shuning uchun haqiqiy haqiqat mavjud emas deb hisoblashadi. Shuning uchun, oxir-oqibat, hech qanday ahloqiy mutlaqlar yo'q, buning asosida ijobiy va salbiy, to'g'ri yoki noto'g'ri qarorlar qabul qilish mumkin bo'lgan hokimiyat yo'q. Bu fikr "vasiyatli ahloqni" — "to'g'ri" yoki "noto'g'ri" vaziyatga bog'liq degan e'tiqodga olib keladi. Bunday holatda, muayyan nuqtada yoki muayyan vaziyatda to'g'ri ko'rinadigan narsa to'g'ri deb hisoblanadi. Bunday ahloqiylik, bunday mentalitetga va hayotning yoqimli va qulay bo'lishiga olib keladi, va bu, o'z navbatida, jamiyat va shaxslarga salbiy ta'sir qiladi. Bu, barcha qadriyatlar, e'tiqodlar, turmush tarzi va haqiqat mutlaqo teng bo'lgan jamiyatni yaratadigan postmodernizmdir.
Turli nuqtai nazardan qaraganda, haqiqiy va haqiqiy bo'lmagan narsani aniqlaydigan aniq haqiqat yoki me'yorlar aslida mavjud. Shunday qilib, ushbu mutlaq me'yorlarga qarab, harakatlar to'g'ri yoki noto'g'ri deb aniqlanishi mumkin. Agar, na mutlaq yoki na haqiqat bo'lmasa, betartiblik hukmronlik qiladi. Misol uchun, tortishish qonunini olaylik. Agar u mutlaq bo'lmasa, unda siz bir qadam tashlashingiz va baland havoda bo'lishingiz mumkin, va keyingi safar siz hatto harakat qila olmaysiz. Agar 2+2 har doim to'rtga teng bo'lmasa, bu tsivilizatsiya uchun halokatli oqibatlarga olib keladi. Ilm-fan va fizika qonunlari ma'nosiz bo'lib, tijorat faoliyati ilojsiz bo'lar edi. Bu tartibsizlik uchun nima bo'lar edi! Yaxshiyamki, ikki qo'shuv ikki har doim to'rtga teng. Mutlaq haqiqat mavjud va uni topish va tushunish mumkin. Mutlaq haqiqat yo'qligi haqidagi bayonot mantiqsiz. Biroq, bugungi kunda ko'p odamlar mutlaq haqiqatning har qanday turini inkor etadigan madaniy nisbiylikni qo'llab-quvvatlamoqda. Mutlaq haqiqatning yo'qligini da'vo qiladigan odamlardan so'rash kerak: "Bunga sizning ishonchingiz komilmi? "Ha" deb javob berib, ular mutlaq bayonotni amalga oshiradilar. Ya'ni mutlaq haqiqatning yo'qligi haqidagi gap mutlaq haqiqatdir.
Ichki qarama-qarshilik muammosidan tashqari, mutlaq yoki umumiy haqiqat yo'qligiga ishonish uchun hal qilinishi kerak bo'lgan bir necha mantiqiy muammolar mavjud. Ulardan biri shundaki, odamlar cheklangan bilim va aqliy qobiliyatga ega bo'lib, mutlaq salbiy bayonotlarni qila olmaydi. Mantiqqa ko'ra, inson "Xudo yo'q" deb aytolmaydi – garchi ko'pchilik shunday deb aytsa-da, — buni tasdiqlash uchun u butun koinot haqida, boshidan oxirigacha mutlaq bilimga ega bo'lishi kerak. Bu mumkin emasligi sababli, eng mantiqiy formulalar quyidagicha bo'ladi: "Men ega bo'lgan cheklangan ma'lumotlarga asoslanib, men Xudo bor deb ishonmayman"
Yana bir muammo shundaki, mutlaq haqiqatdan voz kechishda bizning vijdonimiz, tajribamiz va haqiqiy dunyoda ko'rgan narsalarimiz, bizga nimani ahglatishiga toqat qilmaydi. Agar mutlaq haqiqat bo'lmasa, unda oxir-oqibat to'g'ri yoki noto'g'ri narsa yo'q. Agar biror narsa men uchun to'g'ri bo'lsa, bu siz uchun ham to'g'ri bo'ladi degani emas. Yuzaki tekshiruvda ushbu turdagi relativizm juda jozibali ko'rinadi, har bir insonga hayotda o'z qoidalarini o'rnatish va uning fikriga ko'ra, to'g'ri ish qilish imkoniyatini beradi. Biroq, ertami-kechmi, bir kishining qoidalari boshqasining qoidalariga zid keladi. Tasavvur qiling – a, agar ular qizil bo'lsa ham, svetofor signallarini e'tiborsiz qoldirishga qaror qilsam nima bo'ladi? Bu bilan men ko'p odamlar hayotiga xavf solaman. Yoki, ehtimol, sizni haqorat qilish huquqiga egaligimni qo'llasam, ammo siz uni mutlaqo qabul qila olmaysiz. Agar mutlaq haqiqat bo'lmasa, nima to'g'ri va nima noto'g'ri va hamma narsa nisbiy bo'lsa, unda biz hech narsaga ishonch hosil qila olmaymiz. Odamlar xohlagan narsani qiladilar — o'ldirish, tajovuz qilish, o'g'irlash, aldash, muttahamlik va shunga o'xshash narsalar va hech kim buni noto'g'ri deb aytishi mumkin emas. Na hukumat, na qonunlar yoki na adolat bo'lmaydi, chunki ko'pchilik odamlar ozchilik uchun standartlarni tanlashi va belgilash huquqiga ega bo'lmaydi. Me'yorsiz dunyo siz tasavvur qilishingiz mumkin bo'lgan eng dahshatli joy bo'ladi. Ruhiy nuqtai nazardan qaraganda, bunday nisbiylik diniy tartibsizlikka olib keladi, bu esa hech qanday haqiqiy din yo'qligini va Xudo bilan yaqin munosabatlarni o'rnatish uchun to'g'ri yo'l yo'qligini ko'rsatadi. Aynan shuning uchun bugungi kunda ko'pincha ikkita butunlay qarama-qarshi dinga ishonadigan odamlar uchrab turadi. Mutlaq haqiqatga ishonmaydigan odamlar umumiylikka rioya qilishadi, barcha dinlar teng va ularning barchasi osmonga olib boradi. Bundan tashqari, bu dunyoqarashni afzal ko'rgan odamlar, Iso "yo'l, haqiqat va hayot" va U haqiqatning eng yuqori namoyishi va osmonga yagona yo'ldir deb aytadigan, Muqaddas Kitobga ishonadigan masihiylarga qarshi qattiq harakat qilishadi (Yuhanno 14:6).
Bardoshlilik, jamiyatning yagona asosiy qiymati, mutlaq haqiqat bo'ldi va shuningdek, toqatsizlik yagona yomonlik hisoblandi. Har qanday dogmatik ishonch — ayniqsa mutlaq haqiqat mavjudligiga ishonchsizlik — bu murosasizlik, mutlaq gunohdir. Haqiqatni inkor etuvchilar, siz o'zingizning e'tiqodingizni boshqalarga majburlab o'tkazishni istamasangiz, o'zingiz xohlagan narsaga ishonishingiz kerak deb aytadi. Biroq, bu fikr to'g'ri va noto'g'ri ekanligiga ishonch hosil qilishdir va uning tarafdorlari uni boshqalarga majburlab o'tkazishga harakat qilishadi va shu bilan ular himoya qiladigan tamoyillarni buzishadi. Ular faqat o'z harakatlari uchun javobgar bo'lishni xohlamaydilar. Agar mutlaq haqiqat bo'lsa, unda mutlaq standartlar mavjud va biz ular bilan mos ravishda javobgar bo'lamiz. Bu mas'uliyat, odamlar mutlaq haqiqatning mavjudligini inkor etib, aslida qochishga urinayotgan narsadir. Mutlaq haqiqatdan voz kechish va undan kelib chiqadigan umumiy madaniy nisbiylik, hayotning kelib chiqishi uchun tushuntirish sifatida evolyutsiya nazariyasini kuzatadigan jamiyat uchun mantiqiydir. Agar evolyutsiya haqiqat bo'lsa, unda hayot mantiqiy emas, bizda maqsad yo'q va mutlaqo to'g'ri yoki noto'g'ri narsa bo'lishi mumkin emas. Kishi xohlagancha yashash huquqiga ega va uning harakatlari uchun hech kimga javob berishga majbur emas. Shunga qaramay, gunohkor inson Xudoning borligini va Uning haqiqatini inkor etishga tayyor bo'lishidan qat'iy nazar, u hali ham bir kun Uning sudi oldida turadi. Muqaddas Kitob deydi: "Barcha fosiqligu adolatsizlik ustiga samodan Xudoning qahri yog'iladi, chunki insonlar o'z adolatsizliklari bilan haqiqatga to'sqinlik qilyaptilar. Xudo haqida nimaiki bilish mumkin bo'lsa, ularga ravshandir, Xudoning O'zi ularga zohir etgan. Borliq yaratilgandan beri Xudoning ko'rinmas xususiyatlari, ya'ni abadiy qudrati va ilohiyoti ochiq ko'rinib turibdi. Xudoning ijodiga qarab, Uning xususiyatlarini tushunib olsa bo'ladi. Shunday ekan, ular: "Xudoni bilmaymiz", deb bahona qilolmaydilar. Ular Xudoni bilsalar–da, Uni ulug'lamadilar, Unga shukr qilmadilar. Aksincha, bema'ni o'y–xayollarga berilib ketdilar, ularning nodon onglari zulmatga cho'kdi. Ular o'zlarini aqlli, deb hisoblaydilar, aslida esa nodondirlar" (Rimliklar 1:18-22).
Mutlaq haqiqat mavjudligiga dalil bormi? Birinchidan, mutlaq haqiqatning mavjudligi haqidagi dalillar bizning ongimizda namoyon bo'ladi. Bizning vijdonimiz dunyoni "muayyan tarzda" qurish kerakligini, ba'zi narsalar to'g'ri va boshqalari noto'q'riligini aytadi. Bu bizga azob-uqubatlar, ochlik, zo'rlash, og'riq va yomonlik bilan noto'g'ri narsa ekanligini tushunishga yordam beradi. U bizni sevgi, zukkolik, rahm-shafqat va biz izlashimiz kerak bo'lgan tinchlik borligini anglaydi. Bu ularning madaniyatidan qat'iy nazar, har doim yashagan barcha odamlar uchun amal qiladi. Rimliklarga 2:14-16 oyatlarda, inson ongining roli haqida aytiladi: "G'ayriyahudiylarda Xudoning qonuni yo'q. Ammo qonunni bilmay turib, ular tabiiy ravishda qonun buyurganlarni bajarsalar, o'zlariga o'zlari qonundirlar. Bu bilan ular qonunning talablari o'z yuraklarida yozilganini ko'rsatadilar. Ularning vijdoni ham bunga shahodat beradi, chunki ularning xayollari goh ularni qoralaydi, goh oqlaydi. Xudo insonlarning yashirin o'y– xayollarini Iso Masih orqali hukm qiladigan kunda bularning hammasi ayon bo'ladi. Men keltirgan Xushxabarda bular bayon etilgan."
Mutlaq haqiqat mavjudligining ikkinchi dalili ilmda mavjud. Ilm-fan, bu bilimga intilish, biz bilgan narsalarni o'rganish va ko'proq bilishga harakat qilishdir. Shu sababli, barcha ilmiy tadqiqotlar, albatta, dunyodagi ob'ektiv haqiqat borligiga qat'iy ishonish kerak. Mukammalliksiz nima o'rganilishi mumkin? Qanday qilib xulosalar to'g'ri ekanini bilish mumkin? Aslida, ilm-fan qonunlari mutlaq haqiqat mavjudligiga asoslangan bo'lishi kerak.
Mutlaq haqiqat mavjudligining uchinchi dalili dindir. Dunyoning barcha dinlari hayotning mazmuni va ta'rifini yetkazishga intiladi. Ular insoniyat faqatgina mavjudlikdan ko'ra ko'proq narsaga intilishayotganidan tug'iladi. Dinning yordami bilan odamlar Xudoni izlaydilar, kelajakka umid izlaydilar, gunohlarning kechirilishi, tinchlik va eng chuqur savollarimizga javoblar izlaydi. Din, albatta, insoniyat faqat rivojlangan hayvon turi emasligini isbotlaydi. Bu yuqori maqsadni, shuningdek, Uni bilish istagini insonning ongiga qo'ygan maqsadli Yaratuvchining mavjudligini ko'rsatadi. Agar Yaratguvchi aslida mavjud bo'lsa, U mutlaq haqiqat uchun me'yordir va bu haqiqat Uning vakolatiga asoslanadi. Yaxshiyamki, bizning bunday Yaratuvchimiz bor va U O'z so'zini — Muqaddas Kitobni ochib berdi. Agar biz haqiqatni bilishni istasak, buni amalga oshirishning yagona yo'li haqiqat bo'lgan Iso Masih bilan shaxsiy munosabatlar orqali amalga oshiriladi. "Iso unga dedi: — Men yo'l, haqiqat va hayotdirman. Otaning oldiga olib boradigan Mendan boshqa yo'l yo'q" (Yuhanno 14:6). Mutlaq haqiqatning mavjudligi bizni osmon va yerni yaratgan va bizni kashf etgan Egamiz Xudo borligini ko'rsatadi, shunda biz Uni O'g'li Iso Masih orqali shaxsan bilib olishimiz mumkin. Bu mutlaq haqiqatdir.
English
Mutlaq haqiqat / umumiy haqiqat mavjudmi?