Pytanie
Co to jest hapax legomenon?
Odpowiedź
Hapax Legomenon (liczba mnoga legomena) to grecki termin, który dosłownie oznacza "bycie powiedzianym raz". Odnosi się do terminu, który jest używany tylko raz w danym kontekście, niezależnie od tego, czy jest to dzieło konkretnego autora, konkretne dzieło literackie, czy nawet we wszystkich znanych pismach danego języka. Szacuje się, że dzieła Szekspira zawierają tysiące hapax legomena, ponieważ około 6500 słów pojawia się tylko raz we wszystkich wierszach i sztukach Szekspira.
Biblia zawiera setki hapax legomena, czyli słów, które pojawiają się w niej tylko raz. Jednak znaczenie większości z tych terminów nie budzi wątpliwości, ponieważ są one używane w innej literaturze greckiej i hebrajskiej / starosemickiej. Jak zawsze, ważny jest kontekst. Jeśli znaczenie słowa jest znane z innej starożytnej literatury i pasuje ono do kontekstu fragmentu biblijnego, wówczas słowo to można przetłumaczyć z dużą dozą pewności.
Czasami kontekst biblijny i składniki słowa sprawiają, że znaczenie jest jasne bez porównywania z inną literaturą. Na przykład słowo parathalassios to hapax legomenon, użyte w Ewangelii Mateusza 4:13 i nigdzie indziej w Nowym Testamencie. Jednak jego tłumaczenie jest łatwe, ponieważ słowo to jest związkiem złożonym z para, przyimka oznaczającego "obok" lub "przy"; i thalassios, oznaczającego "morze". Tak więc parathalassios najprawdopodobniej oznacza "obok morza", co idealnie pasuje do kontekstu, ponieważ werset ten mówi nam, gdzie znajdowało się miasto Kafarnaum. Okazuje się, że miasto to znajdowało się na północnym krańcu Jeziora Galilejskiego.
Ewangelia Łukasza i księga Dziejów Apostolskich zawierają wiele hapax legomena, zwykle terminów medycznych występujących w starożytnych greckich tekstach medycznych, ale które są wyłączne dla pism Łukasza w Biblii. Takich terminów należy się spodziewać, ponieważ Łukasz był z wykształcenia lekarzem. Przykłady obejmują aphrou ("piany") w Łukasza 9:39; hudropikos ("puchlina") w Łukasza 14:2; i heilkōmenos ("pokryty ranami") w Łukasza 16:20. W opisie męki Jezusa w Getsemane Łukasz używa trzech medycznych hapax legomena w Łukasza 22:44: agōnia ("agonia"), hidrōs ("pot") i thromboi ("wielkie krople").
W Biblii znajduje się tylko niewielka garstka słów, które są całkowicie nieznane w innej literaturze. Istnieje około 400 takich hapax legomena, które pojawiają się w Starym Testamencie i około 25 w Nowym Testamencie. Kiedyś liczba ta była znacznie większa, ale wraz z nowymi odkryciami archeologicznymi lista ta kurczy się z biegiem lat. Nie jest nierozsądne sądzić, że pewnego dnia lista ta może całkowicie zniknąć.
Dopóki więcej informacji nie zostanie ujawnionych, kontekst i poszczególne elementy pozostałych hapax legomena są wykorzystywane do uzyskania najlepszych możliwych tłumaczeń, biorąc pod uwagę wiedzę, którą posiadamy, choć czasami nie możemy być całkowicie pewni. Jednym z dobrze znanych hapax legomena w Nowym Testamencie jest Modlitwa Pańska: "Chleba naszego powszedniego daj nam dzisiaj" (Mateusza 6:11; Łukasza 11:3; oraz w Didache). Chociaż słowo "powszedni" jest używane w trzech różnych dokumentach, jest ono używane tylko w jednym kontekście - w jednym wierszu Modlitwy Pańskiej - i dlatego jest technicznie uważane za hapax legomenon.
Greckie słowo przetłumaczone jako "powszedni" w Modlitwie Pańskiej to epiousios, ale tak naprawdę nie wiemy dokładnie, co ono oznacza. Jeśli słowo to jest złożone, to składa się z przyimka epi, który ma różne znaczenia, ale zwykle ma związek z ideą "na" lub "podczas". Słowo ousious oznacza "substancję" lub "byt". Epiousious oznacza "w [dniu] bycia" lub "codziennie". Angielskie słowo daily pasuje do kontekstu, ponieważ przed pojawieniem się konserwantów chleb był zwykle codziennie przygotowywany na świeżo i rozsądnie byłoby modlić się o jego codzienne dostarczanie. Inni uczeni uważają, że epiousios może odnosić się do "tego, co jest niezbędne do istnienia", co może być nawet chlebem duchowym.
Chociaż w Biblii występuje wiele przypadków hapax legomena, żaden z nich nie czyni fragmentów, w których występują, niezrozumiałymi. Nawet jeśli nie znamy dokładnego znaczenia danego słowa, zwykle możemy znaleźć kilka możliwości, które mają sens w danym kontekście. Żadne z hapax legomena nie powinno zagrażać naszemu zaufaniu do Biblii jako Słowa Bożego ani naszej pewności, że możemy ją czytać i rozumieć.
English
Co to jest hapax legomenon?
