Pytanie
Czym jest buddyzm zen?
Odpowiedź
Buddyzm zen jest jedną z kilku podszkół buddyzmu mahajany, który sam w sobie jest większą z dwóch głównych interpretacji filozofii buddyjskiej. Historycznie, Zen rozwinął się jako mieszanka chińskiego buddyzmu i taoizmu. Zen wywiera niezwykle duży wpływ na postrzeganie buddyzmu na świecie; jego odrębne praktyki są często tymi, o których zachodni odbiorcy myślą w pierwszej kolejności, gdy wspomina się słowo budda lub buddysta. Poza zgodą z podstawowymi założeniami buddyzmu mahajany, zen wyróżnia się trzema głównymi punktami nacisku: medytacją (zazen), dynamiką mistrz-uczeń i używaniem koanów. Zen jest również wyjątkowy wśród szkół buddyjskich ze względu na wyjątkową pogardę dla "typowych" pytań religijnych i szczególnie duży nacisk na życie w "teraz".
Gdyby poprosić typowego zachodniego laika o opisanie buddyzmu, odpowiedź najprawdopodobniej przypominałaby jakąś wersję buddyzmu zen. Stereotypowy obraz buddysty Zen to osoba siedząca w pozycji lotosu, z zamkniętymi oczami, medytująca i od czasu do czasu zadająca jakieś niemożliwe pytanie. Intensywna, siedząca medytacja i pytania budzące wątpliwości (koany) są cechami charakterystycznymi zen. W rezultacie zen - a raczej jego zachodnie postrzeganie - napędza założenia wielu ludzi na temat wierzeń i praktyk buddyjskich.
Najważniejszym akcentem Zen jest praktyka głębokiej, intensywnej medytacji lub zazen. Pozycja ciała jest uważana za kluczową w tej aktywności. Idealna jest pozycja pełnego lotosu: siedząca z obiema stopami spoczywającymi na przeciwległym udzie. Osoby o ograniczonej elastyczności mogą praktykować zazen w pozycji pół-lotosu, klęczącej lub po prostu siedzącej. Podczas gdy stereotyp sugeruje zamknięte oczy, oczy powinny być otwarte. Dłonie trzymane są na kolanach, palce zachodzą na siebie dotykając kciuki.
Gdy praktykujący osiągnie właściwą postawę, wykonuje medytację zen, starannie kontrolując wydech, skupiając wzrok na punkcie oddalonym o około trzy stopy i oczyszczając umysł ze wszystkich obcych myśli. Mówiąc dokładniej, przypadkowe myśli są zauważane, uznawane i "puszczane", a następnie umysł ponownie skupia się na niczym szczególnym. Z czasem praktyka ta rozwija zdolność skupiania umysłu na określonych koncepcjach lub pytaniach, takich jak koany.
Koan jest pytaniem - a właściwie zagadką - mającą na celu wywołanie wątpliwości u słuchacza. Z czysto logicznego punktu widzenia koany są często wewnętrznie sprzeczne, paradoksalne lub po prostu bezsensowne. Alternatywnie, przedstawiają one kontrowersyjne lub niejasne kwestie lub twierdzenia. Jeden szczególny koan stał się kliszą w kulturze zachodniej: "Jaki jest dźwięk klaskania jednej ręki?".
Ten logiczny absurd nie jest przypadkowy: koany mają być niemożliwe do rozwiązania za pomocą rozumu. Używając medytacji i pomocy mistrza zen, praktykujący zen ma raczej dojść do głębszego zrozumienia poprzez koan, a nie z niego. Większość koanów ma ogólnie przyjętą "poprawną" odpowiedź, w tym długą serię pytań uzupełniających, aby upewnić się, że uczeń naprawdę zrozumiał sedno sprawy. Innymi słowy, koany mają na celu wygenerowanie realizacji, a nie odpowiedzi.
Nauka właściwej medytacji i uświadomienia sobie prawdy kryjącej się za koanami odbywa się zwykle pod kierunkiem bardziej doświadczonego praktykującego zen. Ta dynamika mistrz-uczeń jest kluczem do duchowych aspektów zen, choć niektóre nowoczesne i zachodnie szkoły kładą mniejszy nacisk na potrzebę mentora.
Buddyzm zen kładzie duży nacisk na teraźniejszość - bieżące, chwilowe doświadczenie życia. Przeszłość i przyszłość, ogólnie rzecz biorąc, są obawami, które nie powinny zakłócać świadomości teraźniejszości, zgodnie z tym podejściem. Buddyzm jako całość niechętnie odnosi się do kwestii, które inne religie uznałyby za kluczowe. Idee takie jak natura Boga, co dokładnie dzieje się po śmierci i tak dalej są fundamentalne dla większości wyznań; w buddyzmie są one zwykle uważane za nieistotne tajemnice. Buddyzm Zen kategoryzuje wszystkie takie pytania jako dosłownie niemożliwe do udzielenia odpowiedzi i głęboko rozpraszające skupienie się na chwili obecnej.
Połączenie życia chwilą, osobistego doświadczenia, skierowanej do wewnątrz medytacji i jawnego odrzucenia pewnych metafizycznych pytań sprawia, że buddyzm zen jest interesującym zastosowaniem koncepcji upaya. Ściśle mówiąc, upaya jest duchową formą pragmatyzmu, którą najlepiej scharakteryzować jako "cokolwiek działa". Buddyzm zen w mniejszym lub większym stopniu odsuwa na bok wszelkie kwestie moralne, etyczne i metafizyczne na rzecz wewnętrznej oceny. Poszukując duchowego oświecenia, buddyzm zen spogląda do wewnątrz, nawet z wyłączeniem rozumu i doświadczenia, poprzez praktykę medytacji.
Zgodnie z Biblią, prawda znajduje się w Jezusie Chrystusie (Jana 14:6), a nie w medytacji, skupieniu się na sobie czy właściwej pozycji ciała. Lekceważenie pytań o wieczność jest głupie i skrajnie krótkowzroczne (zob. Ew. Mateusza 10:28 i List do Hebrajczyków 9:27).
English
Czym jest buddyzm zen?
