Pytanie
Czym są Dzieje Jana?
Odpowiedź
Dzieje Jana to tekst, który rzekomo opisuje przygody apostoła Jana w latach między posługą Jezusa a śmiercią samego Jana. Nie należy ich mylić z Apokryfem Jana, odrębnym dziełem, chociaż obie księgi zostały całkowicie odrzucone jako herezja przez wczesny kościół chrześcijański. Podobnie jak inne apokryfy, Dzieje Jana zawierają silne elementy gnostyckie, absurdalnie sensacyjne cuda i ponure szczegóły.
Dzieje Jana zostały prawdopodobnie napisane pod koniec II lub na początku III wieku, ale obecnie istnieją tylko we fragmentach i cytatach z innych autorów. Większość tych, którzy cytowali Dzieje Jana, robiła to tylko po to, by je potępić. Wydaje się, że w zachowanym tekście brakuje istotnego wprowadzenia. Treść ta mogła zawierać roszczenie do autorstwa; tekst jest napisany z perspektywy kogoś podróżującego z Janem. Niektóre starożytne źródła sugerują, że pełny, oryginalny tekst Dziejów Jana był tak długi, jak cała Ewangelia Mateusza.
Gnostycyzm silnie wpływa na Dzieje Jana, zarówno pod względem treści, jak i charakteru. Świat fizyczny jest traktowany jako z natury zły. Pod koniec księgi Jan nawet dobrowolnie kładzie się we własnym grobie, gotowy zrzucić fizyczną formę, którą nazywa "plugawym szaleństwem". Seksualność, nawet w małżeństwie, jest potępiona, a absolutny celibat jest uważany za ideał.
Doketyzm, herezja, która twierdzi, że ziemska postać Jezusa była jedynie iluzją, jest również obecna w Dziejach Jana. Tekst twierdzi, że Jezus nigdy nie spał, nigdy nie jadł, nie zostawiał śladów stóp, gdy chodził, a na krzyżu pojawił się tylko jako iluzja. Mówi się, że wiele z tych informacji zostało specjalnie, potajemnie przekazanych Janowi przez Chrystusa - tajna wiedza jest również kluczowym tematem w religii gnostyckiej.
Podobnie jak wiele innych apokryfów, Dzieje Jana są pełne dziwacznych, komicznie przesadzonych cudów. W jednym z incydentów Jan nakazuje irytującym pluskwom opuszczenie jego materaca, a później owady cierpliwie czekają na jego pozwolenie na powrót.
W innym fragmencie Jan ściera się z kapłanem i wiernymi, którzy atakują go za noszenie ubrań w niewłaściwym kolorze. Jan grozi, że Bóg zabije jego napastników, chyba że uda im się przekonać ich bóstwo do zabicia Jana w pierwszej kolejności. Kiedy ludzie reagują strachem, Jan zamiast tego modli się, aby świątynia Artemidy zawaliła się, co czyni, zabijając kapłana. Człowiek ten później zmartwychwstaje i staje się chrześcijaninem. Jest to szczególnie zastanawiające, ponieważ świątynia Artemidy w Efezie wciąż stała w czasie, gdy pisano Dzieje Jana i stała do kilkudziesięciu lat później, kiedy została zniszczona przez najeźdźców.
W szczególnie ponurej historii Jan jest obecny przy co najmniej trzech zmartwychwstaniach w krótkim okresie. Według Dziejów Jana pewna kobieta umiera z żalu, że jej niezwykła uroda kusi innych. Następnie mężczyzna włamuje się do jej grobu wraz ze wspólnikiem, aby dobrać się do jej zwłok. Wspólnik zostaje zabity przez węża, który następnie więzi mężczyznę. Przybywa Jan i wskrzesza kobietę. Przywraca mężczyznę z martwych tylko po to, by zadać mu pytania. Kobieta otrzymuje moc - i możliwość - wskrzeszenia partnera, co też czyni. Niestety, mężczyzna nie okazuje skruchy i wkrótce umiera, ponieważ nadal ma jad węża we krwi.
Takie historie są powszechne w gnostyckich i heretyckich dziełach. W prawdziwym Słowie Bożym prawdziwe cuda są niezwykle rzadkie, przekazują konkretne przesłanie lub cel Boga i często są subtelne. W dziełach takich jak Dzieje Jana cuda są traktowane jako produkt magicznych mocy, którymi władają apostolscy superbohaterowie.
Połączenie późnego pisania, niedorzecznej treści i otwartej herezji przyczyniło się do odrzucenia Dziejów Jana przez wczesny kościół. Ze względu na swoje wady tekst ten nie jest szczególnie przydatny do badań historycznych. Jego jedyną wartością jest wykazanie roszczeń i cech gnostyckiego i doketycznego myślenia w II i III wieku.
English
Czym są Dzieje Jana?
