Pytanie
Kim była Kleopatra? Czy Kleopatra jest wspomniana w Biblii?
Odpowiedź
Najpierw krótkie wyjaśnienie, ponieważ historia wspomina o dwóch Kleopatrach: Kleopatrze z Jerozolimy i Kleopatrze z Egiptu. Kleopatra z Jerozolimy była piątą żoną Heroda Wielkiego i wspomina o niej historyk Józef Flawiusz. Bardziej znana Kleopatra z Egiptu jest bohaterką tego artykułu. Żadna z Kleopatr nie jest wspomniana w Biblii.
Kleopatra z Egiptu (ok. 70–30 p.n.e.), członkini greckiej dynastii Ptolemeuszów, była królową Egiptu przez 22 lata, aż do swojej śmierci w wieku 39 lat. Żyła pod koniec okresu międzytestamentalnego, czyli około 400 lat między końcem Starego Testamentu a początkiem Nowego. Była centralną postacią we wczesnym rozwoju Cesarstwa Rzymskiego, które stanowi kulturowe i polityczne tło Nowego Testamentu.
Po śmierci Aleksandra Wielkiego w 324 r. p.n.e. imperium greckie zostało podzielone między jego generałów. Jeden z nich, Ptolemeusz, otrzymał terytorium obejmujące Egipt. W czasach Kleopatry Grecy rządzili Egiptem przez prawie 300 lat. Kleopatra została królową po śmierci ojca w 51 r. p.n.e. i rządziła wraz z dwoma braćmi, a następnie z synem.
Wkrótce po śmierci ojca Kleopatra musiała uciekać przed swoim bratem Ptolemeuszem XIII, który był prawdopodobnie również jej mężem. Zebrała armię i pozyskała wsparcie Juliusza Cezara. Oboje zostali kochankami. Z pomocą Cezara i armii rzymskiej pokonała Ptolemeusza XIII i poślubiła innego brata, Ptolemeusza XIV. Para panowała jako król i królowa. Kiedy urodziła syna, nadała mu imię Ptolemeusz Cezar (nazywany Cezarionem, „Małym Cezarem”), pozostawiając pewne wątpliwości co do tego, kto był ojcem. Później, podczas wizyty Kleopatry u Juliusza Cezara w Rzymie, ten został zamordowany (44 r. p.n.e.). Kiedy wróciła do Aleksandrii, zmarł jej brat/mąż/współregent, a ona została współregentką wraz ze swoim niemowlęcym synem.
W następstwie zabójstwa Cezara, lojalny wobec niego Marek Antoniusz pokonał swoich przeciwników i został następcą tronu. Zafascynował się również Kleopatrą i opuścił swoją żonę, aby zamieszkać z nią w Aleksandrii. Według większości relacji prowadzili oni rozwiązłe życie. Później Antoniusz powrócił do Rzymu, aby zabezpieczyć swoją władzę przed bratankiem Cezara, Oktawianem, który był również adoptowanym synem Cezara. W ramach rozejmu poślubił Oktawię, siostrę Oktawiana – poprzednia żona Antoniusza zmarła. Było to nieszczęśliwe małżeństwo i Antoniusz ostatecznie powrócił do Kleopatry w Aleksandrii.
W Egipcie Antoniusz ogłosił Cezariona synem Cezara i prawowitym spadkobiercą, próbując unieważnić roszczenia Oktawiana. Gdy stało się jasne, że Antoniusz zamierza przejąć kontrolę nad całym terytorium rzymskim, Oktawian podjął działania mające na celu zwrócenie opinii publicznej przeciwko Antoniuszowi i Kleopatrze. (Jednym z jego zarzutów było to, że Antoniusz zamierzał przenieść stolicę z Rzymu do Aleksandrii, co mogło być prawdą lub nie). Kiedy Antoniusz poślubił Kleopatrę w 32 r. p.n.e. bez uprzedniego rozwodu z Oktawią, opinia publiczna w Rzymie zwróciła się przeciwko tej parze. Rzymski senat ogłosił Antoniusza wrogiem publicznym, a następnie wypowiedział wojnę Kleopatrze. W bitwie morskiej pod Akcjum (2 września 31 r. p.n.e.) na Morzu Jońskim siły Oktawiana pokonały siły Antoniusza i Kleopatry. Para uciekła z powrotem do Egiptu.
Wkrótce potem Antoniusz otrzymał wiadomość, że Kleopatra nie żyje. W odpowiedzi na tę nieprawdziwą wiadomość popełnił samobójstwo. W odpowiedzi na samobójstwo Antoniusza (i być może również na zbliżające się siły Oktawiana) Kleopatra również popełniła samobójstwo. Nie wiadomo, jaką metodę zastosowała, ale zgodnie z tradycją celowo pozwoliła ugryźć się wężowi. Antoniusz i Kleopatra zostali pochowani razem. W ten sposób Oktawianowi otworzyła się droga aby zostaća pierwszym prawdziwym cesarzem rzymskim. Później znany był jako Cezar August (zob. Łk 2:1).
Historia Antoniusza i Kleopatry została opowiedziana przez Williama Szekspira w jego sztuce o tym samym tytule. Znaczna część współczesnej fascynacji Kleopatrą wynika właśnie z tego dzieła. Szekspir przedstawił ją w sposób bardziej heroiczny niż oficjalna wersja rzymska, w której Kleopatra jest zagraniczną złoczyńczynią.
Współczesne wyobrażenia o Kleopatrze jako nieodpartej piękności nie znajdują potwierdzenia w ówczesnych dziełach sztuki ani opisach. Jednakże dysponowała ona ogromną władzą, co mogło stanowić uwodzicielską atrakcję dla mężczyzn aspirujących do rządzenia światem. W dzisiejszym świecie, w którym tak dużą wagę przywiązuje się do kwestii rasowych, niektórzy uznają Kleopatrę za czarnoskórą afrykańską królową; jednakże Kleopatra była Greczynką, a nie etnicznie Egipcjanką, chociaż z pewnością możliwe jest, że miała gdzieś w rodowodzie egipskiego przodka. Bardziej niż większość poprzednich władców identyfikowała się z egipską kulturą i religią. „Jest mało prawdopodobne, aby Kleopatra przejmowała się swoim pochodzeniem rasowym, ale ponad 2000 lat później ludzie nadal mają na tym punkcie obsesję” (blog Oxford University Press, https://blog.oup.com/2010/12/cleopatra-2, dostęp 24.02.2022).
English
Kim była Kleopatra? Czy Kleopatra jest wspomniana w Biblii?
