Pytanie
Czym jest apokryf Jana?
Odpowiedź
Apokryf Jana został napisany gdzieś w drugim wieku naszej ery i natychmiast został uznany za heretycki przez wczesny kościół. Tekst jest typowy dla gnostyckich wierzeń religijnych, w tym zawiłego układu istot duchowych i twierdzenia, że niektórzy ludzie są obdarzeni specjalną, tajemną wiedzą. Apokryf Jana twierdzi - fałszywie - że został napisany przez apostoła Jana. Podobno księga ta jest zapisem sekretnego objawienia przekazanego Janowi przez Jezusa. Pisarz przedstawia w niej dramatyczny, szczegółowy opis tego, co wydarzyło się "za kulisami" stworzenia, upadku człowieka i posługi Jezusa Chrystusa. Dzieło to jest czasami określane jako Sekretna Księga Jana.
Jako jawnie gnostycki tekst, Apokryf Jana jest mało przydatny w zrozumieniu wczesnochrześcijańskiej duchowości lub kultury. Daje on jednak świetny wgląd w wierzenia wczesnych gnostyków. Wcześni ojcowie kościoła, tacy jak Ireneusz, cytowali Apokryf Jana jako część ich obalenia herezji. Podstawowe założenie Apokryfu Jana jest takie samo jak gnostyckiej duchowości w ogóle. Oznacza to, że niektórzy ludzie otrzymują "prawdziwą wiedzę" w postaci tajemnic, które tylko oni mogą poznać. A rzeczy fizyczne - zwłaszcza ludzkie ciało i seksualność - są z gruntu złe i przeciwne temu, co dobre. Rezultatem takich nauk jest rozbudowana dualistyczna mitologia, która jest sprzeczna z historią, natchnionym Pismem Świętym i doktryną chrześcijańską.
Według Apokryfu Jana, Jezus ukazał się Janowi wkrótce po ukrzyżowaniu i wyjaśnił "prawdziwą historię" wszystkiego, co wydarzyło się wcześniej. Opowieść ta głosi, że istnieje jedna doskonała istota - Monada - która stworzyła grupę istot zwanych Aeonami. Pierwszą z nich jest żeńska istota zwana Barbelo, która współpracuje z Monadą, tworząc istoty takie jak Umysł i Światło. Tym "Światłem", według gnostyckiego tekstu, jest Jezus.
Apokryf Jana kontynuuje, twierdząc, że jeden z tych Aeonów, żeńska Sophia, łamie porządek stworzenia, tworząc coś bez udziału męskiego ducha. Rezultatem jest mniejsza grupa istot duchowych zwanych Archontami, poczynając od niegodziwego Yaltabaotha. Ponieważ jest brzydki, Yaltabaoth jest ukrywany przez Sophię i nieświadomy istnienia Aeonów. Tworzy cały swój własny świat - świat, w którym teraz żyjemy - i pozuje na boga tego stworzenia.
Kiedy Sophia przyznaje się Monadowi do błędu, ten zgadza się pomóc Sophii i innym w przywróceniu dobra Yaltabaothowi i jego podrzędnemu stworzeniu. Ich kontakt inspiruje Yaltabaotha do próby stworzenia innej klasy istot, odzwierciedlającej jego niejasne wrażenie Monady. Tą istotą jest Adam, pierwszy człowiek. Sophia następnie oszukuje Yaltabaotha, aby dał Adamowi najważniejszą część jego duchowej esencji. To rozgniewało Archontów, którzy uwięzili Adama w Edenie.
W pokręconej, gnostyckiej wersji Edenu, przedstawionej w Apokryfie Jana, drzewo poznania dobra i zła jest czymś prawnie dobrym, ale jest ukryte przez zazdrosne siły duchowe kierowane przez Yaltabaotha. W związku z tym tekst twierdzi, że to Jezus nakłonił Adama do zjedzenia z tego drzewa. Nie chcąc być gorszym, Yaltabaoth oszukuje Adama i Ewę - Ewa została przypadkowo stworzona przez Yaltabaotha z Adama - do uprawiania seksu i tworzenia większej liczby ludzi. Tłumiąc wiedzę tych nowo narodzonych ludzi, Yaltabaoth stara się utrzymać kontrolę nad ignoranckim i niedoskonałym światem.
W serii pytań konwersacyjnych Jan pyta Jezusa o takie kwestie, jak grzech i zbawienie. Odpowiedzią Jezusa, zgodnie z Apokryfem Jana, jest twierdzenie, że Jego obowiązkiem jest pobudzanie ludzi do wiedzy. Ta fałszywa wersja Jezusa kontaktuje się z ludźmi, a ci, którzy przyjmują Jego szczególną wiedzę, zostają ocaleni od śmierci.
Oczywiście treść Apokryfu Jana jest sprzeczna z Biblią i naukami chrześcijańskimi. Nic więc dziwnego, że nigdy nie został on uznany za część natchnionego Pisma Świętego. Wręcz przeciwnie, wcześni ojcowie kościoła potępili go jako rażący fałsz. Pomimo swoich twierdzeń, późne datowanie i nieortodoksyjna doktryna dyskwalifikują Apokryf Jana jako napisany przez prawdziwego apostoła Jana. Jego najcenniejszym zastosowaniem jest narzędzie do pełniejszego zrozumienia twierdzeń wczesnych gnostyków, szczególnie w kontekście drugiego wieku.
English
Czym jest apokryf Jana?
