Xivutiso
Yesu Kreste i mani?
Nhlamulo
Ku hambana ni xivutiso lexi nge “Xana Xikwembu xi kona?” a hi vangani vanhu lava kanakanaka leswaku Yesu aa ri kona. Vo tala va ri Yesu i munu wa ntiyiso la tshameke a famba la misaveni eIsrayele emalembeni ya 2000 lama hundzeke. Kambe mphikamakaneta yi sungula loko mi vulavula hi Yesu Kreste ni vumunhu bya yena. Tikereke-nkulu to tala ti dyondzisa leswaku Yesu a ri muprfeta, mufundhisi kumbe munhu la chavaka Xikwembu. Kambe xiphiqo hileswaku Bibele hi dyondzisa leswaku Yesu aa nga ri muprofeta ntsena, mufundhisi kumbe munhu la chavaka Xikwembu.
C.S. Lewis ebukwini yakwe leyi nge Mere Christianity u tsale leswi: “Laha ndzi ringeta ku sivela un’wana ni un’wana ku vula vuhunguki lebyi vanhu vanhu va talaka ku byi vula ha Yena [Yesu Kreste]: 'Ndzi nga pfumela leswaku Yesu i mufundhisi lonkulu, kambe a ndzi pfumeli loko yena a tivula Xikwembu.' Lowu I nchumu lowu hi nga fanelangiki ku wu vula. Munhu loyi a ri mpheheleni kambe a vula marito lawa Yesu a ma vuleke, a nga ta vuriwa mufundhisi lonkulu. A ta vuriwa rihlanyi—a ta fana ni munhu loyi a tivula xidzundzu—kumbe Diyavulosi wa le tiheleni. Tihlawulele. Wanuna loyi aa ri n’wana wa Xikwembu naswona hi yena, kumbe aa ri mupengi kumbe wo tlula mupengi. U nga n’wi miyeta ku kota xihunguki, u nga n’wi thulela marhi ni ku n’wi dlaya u ku i demona; kumbe u nga wela emilengeni yakwe u n’wi vita Hosi kumbe Xikwembu. Kambe hi nga ti ni miehleketo ya vuhunguki ya leswaku o va mufundhisi lonkulu. A nga lavanga leswaku hi ehleketa tano. Aa nga tiyimiselanga swona.”
Kutani ke, Yesu u te hi yena mani? Bibele yi ri hi yena mani? Xo sungula, a hi languteni marito ya Yesu eka Yohane 10:30, “Mina na Tatana hi un’we.” Loko u nga xiyisisanga, u nge swi leswaku u tivula Xikwembu. Kambe, xiya leswaku Vayuda va endle yini loko va twa sweswo, “Vayuda va ku eka yena: ‘A hi ku khandleli swona leswi, kambe hi ku khandlela ku rhukana, hikuva u tivula Xikwembu, kasi u munhu’” (Yohane 10:33). Vayuda va twisise leswaku Yesu u tivula Xikwembu. Eka tindzimana leti landzelaka, Yesu a nga kanetanga Vayuda a vula leswaku, “Andzu vulanga leswaku ndzi Xikwembu.” Sweswo swi komba leswaku Yesu a vula swona leswaku yena i Xikwembu loko a ku: “Mina na Tatana hi un’we” (Yohane 10:30). Xikombiso xin’wana i Yohane 8:58: “Yesu a va hlamula aku, ‘Ndzi tiyisile ndzi ri eka n’wina, Abrahama a nga si va kona, a ndzi ri kona!’” Nakambe, loko Vayuda va twa sweswo, va rhola maribye leswaku va khandla Yesu (Yohane 8:59). Loko Yesu a tivula hi yexe a ku “Mina a ndzi ri kona, a tirhisa vito ra Xikwembu leri nga le ka Testamente ya khale (Eksoda 3:14). Hayini Vayuda va vuye va lava ku khandla Yesu loko swi ri leswaku a nga vulanga swona leswi va kholwaka leswaku i ndzhukano, ku nga ku tivula Xikwembu?
Yohane 1:1 u ri “Rito a ri ri Xikwembu.” Yohane 1:14 yi ri “Rito ri hundzuke munhu.” Leswi swi komba swona leswaku Yesu i Xikwembu lexi nga munhu. Mudyondzisiwa Tomasi u byele Yesu a ku, “Hosi yanga ni Xikwembu Xanga” (Yohane 20:28). Yesu a nga n’wi vonanga xihoxo hi sweswo. Muapostola Pawulo u N’wi vula, “…Xikwembu xa hina lexikulu ni Muponisi, Yesu Kreste” (Tito 2:13). Muapostola Petro na yena u vula tano, “…Xikwembu xa hina ni Muponisi Yesu Kreste” (2 Petro 1:1). Xikwembu Tatana i mbhoni ya vumunhu bya xiviri bya Yesu, “Kambe eka N’wana xi ri, ‘Xikwembu, xiluvelo xa wena xi ta tshama hilaha ku nga heriki, vululami byi ta va nhonga ya Mfumo wa wena’” Vuprofeta bya Kreste eka Testamente yak hale byi vulavule hi vukwembu bye yena, “Hikuva hi tswaleriwe n’wana, i n’wana wa jaha, naswona mfumo wakwe wu le makatleni ya yena. U ta vuriwa Mutsundzuxi wo Hlamarisa, Xikwembu xa Matimba, Tatana la nga Heriki, Hosana ya ku Rhula” (Esaya 9:6).
Xisweswo, hilaha C.S. Lewis a vulaka hakona, ku vula leswaku Yesu aa ri mufundhisi ntsena a swi ringananga. Yusu u vule kahle, erivaleni, leswaku yena i Xikwembu. Loko a nga ri xona Xikwembu, kutani i muhembi, naswona a hi muprofeta, mufundhisi kumbe munhu la chavaka Xikwembu. Loko swi ringeta ku bakanya marito ya Yesu, “swidyondzeki” swa namuntlha swi vula leswaku “Yesu wa le ka matimu” a nga swi vulanga swilo swo tala leswi Bibele yi vulaka leswaku u swi vurile. Hi vamani hina ku kanetana ni Rito ra Xikwembu mayelana ni leswi Yesu a swi vuleke kumbe a nga swi vulangiki? Xana “xidyondzeki” lexi hanyeke emalembeni ya magigi mambirhi endzhaku ka Yesu xi nga swi tivisa ku yini leswi Yesu a swi vuleke ni leswi a nga swi vulangiki ku tlula lava va hanyeke na yena, va tirha na yena ni ku dyondzisiwa hi Yena (Yohane 14:26)?
Ha yini xivutiso xa vumunhu bya Yesu xi ri xa nkoka? Hayini swi ri swa nkoka ku tiva leswaku Yesu i Xikwembu kumbe a hi Xikwembu? Xivangelo-nkulu xa leswaku Yesu a va Xikwembu hileswaku loko a nga ri Xikwembu, ripfu rakwe a ri nga ta ringana ku hakela ku xigwevo xa swidyoho swa misava hinkwayo (1 Yohane 2:2). I Xikwembu ntsena lexi nga hakelaka xigwevo lexikulu swonghasi (Varhoma 5:8; 2 Vakorinto 5:21). Yesu a fanele a va Xikwembu leswaku a kota ku hakela nandzu wa hina. Yesu a fanele a va munhu leswaku a kota ku fa. Ku ponisiwa ku kumeka ntsena hi ku pfumela eka Yesu Kreste. Yesu I Xikwembu hikuva hi yena ntsena ndlela ya ku ponisiwa. Leswaku Yesu i Xikwembu hi twa hiloko a ku, “Hi mina ndlela, ni ntiyiso, ni vutomi. A nga kona loyi a nga taka ka Tatana handle ka mina” (Yohane 14:6).
English
Yesu Kreste i mani?