Pitanje
Da li se monoteizam može dokazati?
Odgovor
Riječ “monoteizam” dolazi od dvije riječi – “mono”, što znači “jedno” i “teizam”, što znači “vjera u Boga”. Konkretno, monoteizam je vjera u jednog istinitog Boga koji je jedini stvoritelj, svedržitelj i sudija sveg stvorenja. Monoteizam se razlikuje od “henoteizma”, što je vjerovanje u nekoliko bogova sa jednim glavnim Bogom nad svim. Također je u suprotnosti sa politeizmom, što je vjerovannje u postojanje više od jednog boga.
Postoje mnogi argumenti za monoteizam, uključujući one koji se nalaze u posebnom otkrivenju (Pismo), prirodnom otkrivenju (filozofija), kao i u historijskoj antropologiji. Ove ćemo ukratko dole opisati, no ovo se ni u kom slučaju ne može smatrati jednom iscrpljujućom listom.
Biblijski argument za Monoteizam – Ponovljeni zakon 4:35: “Tebi je to pokazano, da znaš da je Jahve pravi Bog i da nema drugoga uz njega”. Ponovljeni zakon 6:4: “Čuj, Izraele! Jahve je Bog naš, Jahve je jedan!”. Malahija 2:10a: “Nemamo li svi jednog Oca? Nije li nas jedan Bog stvorio?”. 1. Korinćanima 8:6: “Mi nemamo nego jednoga Boga, Oca, od koga sve dolazi i za koga postojimo, i jednoga Gospodina, Isusa Krista, po komu postoji sve i po komu postojimo također i mi”. Efežani 4:6: “Jedan Bog i Otac sviju, koji je nad svima, koji djeluje po svima i u svima stanjuje”. 1. Timoteju 2:5: “Jedan je Bog, jedan je posrednik između Boga i ljudi: čovjek Krist Isus”. Jakov 2:19: “Ti vjeruješ da ima samo jedan Bog. Dobro činiš! I đavli to vjeruju i – dršću”.
Očito za mnoge ljude nije dovoljno samo reći da postoji jedan Bog zato što tako Biblija kaže. To je zato što bez Boga ne postoji način da se dokaže da je Biblija Njegova Riječ na prvom mjestu. Međutim, mogli bismo reći da se monoteizam, budući da za Bibliju postoje najpouzdaniji natprirodni dokazi koji govore u prilog njenom učenju, može potvrditi na temelju toga. Sličan argument bi bilo vjerovanje i učenje Isusa Krista, koji je dokazao da je Bog (ili u najmanju ruku, potvrđen od strane Boga) svojim čudesnim rođenjem, životom i čudom svog uskrsnuća. Bog ne može lagati ili biti prevaren; stoga, ono što je Isus vjerovao i naučavao je bilo istina. Dakle, monoteizam, koji je Isus vjerovao i naučavao, je istina. Ovaj argument možda nije impresivan onima koji nisu upoznati sa slučajevima nadnaravnih potvrđenja Pisma i Krista, ali je dobro mjesto za početak onima koji su upoznati sa njegovom snagom.
Historijski argument za Monoteizam – argumenti bazirani na popularnosti su izuzetno sumnjivi, ali je interesantno koliko je monoteizam uticao na svjetske religije. Popularna evolucijska teorija razvoja religija proizilazi iz jednog evolucijskog pogleda ralnosti uopšte i pretpostavke evolucijske antropologije, koja vidi “primitivne” kulture kao one koje predstavljaju rane faze religijskog razvoja. Ali, postoji nekoliko problema vezanih za ovu evolucijsku teoriju. 1) Način razvoja koji ona opisuje nikad nije bio zapažen; ustvari, izgleda da nije postojao razvoj prema monoteizmu u bilo kojoj kulturi – upravo obratno je bio slučaj. 2) Definicija “primitivnog” po antropološkoj metodi, izjednačuje se sa tehnološkim razvojem, pa ipak to nije zadovoljavajući kriterij s obzirom na to da se navedena kultura sastoji od mnogobrojnih komponenti. 3) Navodne faze često nedostaju ili su preskočene. 4) Na kraju, najviše politeističkih kultura pokazuje tragove monoteizma u ranim fazama razvoja.
Ono što mi nalazimo je monoteistički Bog koji je ličan, muškog roda, živi na nebu, ima veličanstveno znanje i silu, stvorio je svijet, tvorac je morala kome smo odgovorni i kome smo bili neposlušni i od koga smo se zbog toga udaljili, ali koji je obezbijedio način izmirenja. U suštini svaka religija nosi u sebi varijaciju ovog Boga u nekoj tački svoje historije, prije nego što je prešla u haos politeizma. Stoga, izgleda da je većina religija počela u monoteizmu i “prešla” u politeizam, animizam i magiju – ne obrnuto (Islam je veoma rijedak slučaj, koji je prošao čitav krug i vratio se monoteističkom vjerovanju). Čak i u okviru ovog kretanja, politeizam je često funkcionalno monoteističan ii henoteističan. Politeistička religija koja nema jednog suverenog boga nad ostalim, manjim bogovima, koji funkrionisu samo kao posrednici, je rijetka.
Filozofsko/teološki argumenti za Monoteizam – postoje mnogi filozofski argumenti za nemogućnost postojanja više od jednog Boga. Mnogi od njih zavise u velikom stepenu od nečijeg metafizičkog gledišta vezano za prirodu realnosti. Nažalost, u ovako kratkom članku bi bilo nemoguće dokazivati ova osnovna metafizička gledišta, a onda dalje objašnjavati šta ona govore o monoteizmu, ali budimo sigurni da postoje jaki filozofski i teološki temelji za ove istine, koje su stare milenijima (i koje su jasne same po sebi). Ukratko, onda, ovdje su tri argumenta koja bi se mogla istražiti:
1. Da postoji više od jednog Boga, Univerzum bi bio nefunkcionalan radi više stvoritelja i autoriteta, ali on to nije; stoga, postoji samo jedan Bog.
2. Pošto je Bog potpuno savršeno biće, ne može postojati drugi Bog, jer bi se oni morali razlikovati na neki način, a ono što se razlikuje od potpunog savršenstva bi moralo da bude manje od savršenog, dakle, ne bi moglo biti Bog.
3. Pošto je Bog neograničen u svom postojanju, On ne može da ima dijelove (jer se dijelovi ne mogu dodati kako bi se postigla neogranočenost). Ako Božije postojanje nije samo dio Njega (što je slučaj sa svim stvarima koje postoje ili ne postoje), onda On mora da ima neograničeno postojanje. Prema tome, ne mogu da postoje dva neograničena bića, jer bi jedno trebalo da se razlikuje od drugog.
Neko može da tvrdi da većina ovih argumenata ne isključuje pod-klasu “bogova”, i to je uredu. Iako znamo da je ovo biblijski netačno, ne postoji ništa loše u samoj teoriji. Drugim riječima, Bog je možda mogao da stvori pod-klasu “bogova,” ali izgleda da On to nije učinio. Da jeste, ovi “bogovi” bi bili samo ograničena, stvorena stvorenja – vjerovatno umnogome slični anđelima (Psalam 82). Ovo ne utiče na teoriju monoteizma, koja ne tvrdi da ne mogu postojati druga duhovna bića – samo da ne može postojati više od jednog Boga.
English
Da li se monoteizam može dokazati?
